W Polsce brakuje serwisów, które potrafią zająć się profesjonalną naprawą automatycznych skrzyń biegów. Ta specjalizacja może być szansą dla wielu warsztatów niezależnych. Ich pracownicy mogą korzystać ze specjalnych szkoleń. Na nasze pytania odpowiedział Sławomir Olszowski, właściciel Biura Ekspertyz Technicznych i Szkoleń.

Automatyczne przekładnie były do niedawna rzadko spotykanym elementem wyposażenia samochodów jeżdżących po polskich drogach. Ten trend się powoli zmienia – czy posiadamy wystarczającą ilość warsztatów specjalizujących się w naprawach automatów?

Obecnie liczba serwisów zajmujących się naprawą automatycznych skrzyń biegów jest zdecydowanie za mała. Skrzynie automatyczne stanowiły bardzo wąski asortyment rynku więc liczba warsztatów, które je naprawiały była znikoma. Od kilku lat liczba samochodów w Polsce znacznie wzrosła, również tych z automatycznymi skrzyniami biegów, gdyż niegdyś montowane były jedynie w samochodach luksusowych, a dzisiaj stanowią wyposażenie wielu producentów w podstawowych modelach samochodów. Również coraz większa liczba samochodów nowych sprzedawana jest z automatycznymi skrzyniami biegów. W dodatku znaczna część pojazdów z takimi skrzyniami została sprowadzona do naszego kraju jako samochody kilkuletnie i wymagają profesjonalnej obsługi serwisowej, co z kolei przekłada się na zwiększone zapotrzebowanie na tego rodzaju usługi serwisowe. Dodatkowy problem stanowi zbyt mała ilość firm, które podejmują się naprawy takich skrzyń w sposób naprawdę profesjonalny i fachowy.

Automatyczne skrzynie biegów to dziś coraz bardziej skomplikowane mechanizmy. Jak duża jest różnica np. pomiędzy naprawą klasycznego automatu a przekładni dwusprzęgłowej DSG czy Powershift?

Różnica pomiędzy naprawą klasycznej skrzyni automatycznej a skrzyni dwusprzęgłowej jest ogromna ze względu na całkowicie inną budowę i zasadę działania. W obydwu przypadkach wymagane są specjalistyczne narzędzia, jednak koszty obsługi i naprawy mogą być bardzo różne. W przypadku klasycznego automatu najczęstszą przyczyną nieprawidłowego działania skrzyni jest uszkodzenie elektrozaworów co wiąże się z kosztem ok. 500-700 zł za jeden zawór, lub modułu elektrohydraulicznego, który może kosztować od 5-8 tys. zł. Dodatkowo zużyciu mogą ulec inne elementy np.: tłoki i tarczki cierne sprzęgieł bądź hamulców skrzyni. Ponieważ bardzo rzadko zdarza się, że uszkodzeniu ulegnie duża liczba elementów, naprawa skrzyni automatycznej kosztuje przeważnie ok. 5 tys. zł. Skrzynie dwusprzęgłowe zbudowane są z przekładni mechanicznej, bardzo podobnej do klasycznej skrzyni manualnej, oraz modułu mechatronicznego który odpowiada za zmianę przełożeń i jest główną przyczyną niepoprawnego działania. Jego koszt to ok. 9 tys. zł w zależności od rodzaju skrzyni.

Naprawa dwusprzęgłowych skrzyń jest dużo droższa?

Tak wysoka cena wynika z faktu, iż za każdym razem należy wymienić cały moduł – nie ma jakichkolwiek części zamiennych. Ponadto skrzynie dwusprzęgłowe wyposażone są w koło dwumasowe które ulega uszkodzeniu i kosztuje kolejne 4 tys. zł oraz sprzęgło podwójne, którego koszt również waha się w granicach 3 – 6 tys. zł. W przypadku klasycznej skrzyni automatycznej funkcję sprzęgła i koła dwumasowego pełni konwerter którego cena waha się od 1-2 tys. zł. Stąd wniosek, że koszt naprawy pojazdu z automatyczną skrzynią biegów będzie większy w przypadku skrzyń dwusprzęgłowych. Jednak to co jest ich największą wadą, jest również największą zaletą. Ponieważ wymianie podlega zawsze cały moduł właściwa diagnoza i naprawa dwusprzęgłowej skrzyni biegów jest znacznie łatwiejsza i mniej czasochłonna. Warto wspomnieć, że w przypadku niektórych skrzyń dwusprzęgłowych nie jest konieczna jakakolwiek obsługa, czyli zmiana płynu ATF. W przypadku automatycznej skrzyni biegów, niezależnie od zaleceń producentów co 60-80 tys. km powinna zostać przeprowadzona dynamiczna wymiana płynu ATF, która w niektórych samochodach może kosztować nawet 2 tys. zł. Stąd wniosek że końcowy koszt użytkowania pojazdu może być podobny niezależnie od rodzaju automatycznej skrzyni biegów.

Wspomniał Pan o skrzyniach bezobsługowych przez cały okres użytkowania. Ostatnio dużo się o nich słyszy. Na ile owa „bezobsługowość”  to prawda, na ile mit?

Na rynku polskim oprócz skrzyń automatycznych występują jeszcze skrzynie zautomatyzowane, tzn., że do zwykłej przekładni dołączono moduł elektroniczno-mechaniczny zmiany biegów. W takich skrzyniach zautomatyzowanych faktycznie nie jest konieczna okresowa zmiana płynu przekładniowego natomiast zaleca się przy większym przebiegu sprawdzić organoleptycznie jego jakość w module elektroniczno-mechanicznym. Jeśli jest zanieczyszczony należy go wymienić, koszt jest stosunkowo niewielki gdyż jest to ok. 1 l płynu, a wymiana nie jest skomplikowana.

W przypadku automatycznej skrzyni biegów jedyną czynnością dotyczącą jej obsługi jest wymiana płynu ATF. Wynika to z faktu, iż w automatycznej skrzyni biegów znajduje się ogromna ilość elementów które współpracują ze sobą np.: sprzęgła i hamulce których okładziny cierne się zużywają. Zadaniem płynu ATF jest ich smarowanie,  odpowiednie odprowadzanie ciepła i produktów zużycia z miejsc tarcia do filtrów. Coraz rzadziej można znaleźć informację określającą dokładny okres wymiany. Czasami pozyskana informacja jest zaskakująca. Mianowicie wymianę płynu należy wykonać np. co 10 lat. Producenci pojazdów coraz częściej podają do wiadomości, że automatyczna skrzynia biegów jest napełniona płynem ATF raz na cały okres użytkowania i nie wymaga obsługi. Jednak poszukując dalej informacji specyficznych dla poprawności działania poszczególnych komponentów „cały okres użytkowania” oznacza ok. 200 tys. km. To znaczy, że przez ten okres skrzynia będzie funkcjonowała poprawnie i nie wymaga jakiejkolwiek obsługi, a po jego upływie  podlega wymianie na nową. Więc jeśli chcemy przedłużyć właściwy okres eksploatacji automatycznej skrzyni biegów, należy wykonać zmianę płynu częściej.

Nie należy więc w pełni ufać instrukcjom producenta?

W najnowszych Mercedesach nie było zdefiniowanego okresu wymiany, ponieważ skrzynie biegów zostały napełnione w pełni syntetycznym płynem odpornym na starzenie. Jednak gdy zaczęły się skargi dotyczące gwałtownej zmiany biegów, producent podał do publicznej widomości informację, iż w celu podniesienia jakości zmiany przełożeń należy zmienić płyn ATF co 60 tys. km. Bardzo często pomimo braku szczegółowego okresu wymiany producenci nakazują wykonać organoleptyczną ocenę jakości płynu ATF podczas każdego przeglądu i ewentualną wymianę, jeśli jest zanieczyszczony np.: w wyniku sportowego stylu jazdy kierowcy. Stąd wniosek, że wymiana płynu ATF jest konieczna, niezależnie od panującej opinii publicznej.

Jakich urządzeń potrzebuje warsztat, który zamierza zajmować się naprawą nowoczesnych automatów?

Oprócz podstawowych narzędzi, w które powinien być wyposażony każdy warsztat, są wymagane pewne narzędzia specjalne, znacznie ułatwiające mechanikom pracę. Są one niezbędne do prawidłowego demontażu, montażu i regulacji elementów automatycznej skrzyni biegów. Nie jest to bardzo długa lista, jednak niektóre narzędzia są stosunkowo drogie. Bardzo dobrym i prostym przykładem jest zestaw do wymiany sprzęgła podwójnego skrzyni DSG, który może kosztować nawet 5 tys. zł.

Pana firma organizuje szkolenia w zakresie naprawy automatycznych skrzyń. Czego w skrócie można się tam nauczyć?

Podczas szkolenia poruszane są zagadnienia dotyczące prawidłowej obsługi i diagnozy pojazdów wyposażonych w automatyczne skrzynie biegów. Ze względu na ogromną ilość informacji, które są związane z obsługą pojazdów wyposażonych w ASB szkolenie zostało podzielone na dwie części. W sposób szczegółowy omawiane są wszystkie elementy składowe układów z automatyczną skrzynią biegów zaczynając od dźwigni zmiany biegów poprzez przekładnię hydrokinetyczną, pompę płynu ATF, sprzęgła i hamulce ASB, przekładnie planetarne, blokadę postojową oraz płyn przekładniowy. Informacje te pozwalają zapoznać uczestników z budową oraz zasadą działania automatycznych skrzyń biegów różnego rodzaju. Na tej podstawie przedstawiane są wszystkie zagadnienia związane z prawidłową obsługą pojazdów wyposażonych w ASB,  tzn.: niezbędne czynności które należy wykonać zanim przystąpi się do wymiany płynu ATF, sposób i warunki wykonania wymiany, statyczna i dynamiczna metoda zmiany płynu ATF, metody kasowania i wyuczenia nowych wartości adaptacyjnych, diagnoza komputerowa ASB, sposoby awaryjnego odblokowania dźwigni zmiany przełożeń.

Podobno uczestnicy zajęć biorą też udział w zajęciach praktycznych.

Podczas szkolenia do dyspozycji uczestników jest skrzynia automatyczna, na której prezentowane są wszystkie elementy składowe wspomniane powyżej. W trakcie zajęć uczestnicy własnoręcznie demontują skrzynię biegów na podzespoły, dokonują oceny poszczególnych elementów oraz zestawiają te informacje z wiadomościami uzyskanymi wcześniej. Dzięki własnoręcznemu wykonywaniu działań serwisowych łatwiej jest im zrozumieć i utrwalić konieczne informacje serwisowe.Ponieważ skrzyń DSG jest stosowanych coraz więcej, podczas szkolenia zapoznajemy uczestników z zasadą działania oraz budową dwusprzęgłowej skrzyni biegów w zależności od jej rodzaju. Szczegółowo przedstawiamy jak powinna wyglądać procedura wymiany podwójnego sprzęgła mokrego 6-biegowej skrzyni DSG, podwójnego sprzęgła suchego 7-biegowej skrzyni DSG, ponadto procedury wymiany modułów mechatronicznych, pompy płynu ATF, czynności związane z obsługą tego typu skrzyni oraz zagadnienia związane z wymianą płynu ATF. Podczas szkolenia do dyspozycji uczestników są dwie skrzynie: 6 i 7-biegowa DSG na których zagadnienia wspomniane wcześniej są prezentowane  praktycznie. Uczestnicy własnoręcznie wykonują wszystkie czynności obsługowe skrzyń DSG wspomniane powyżej. Poruszane są również zagadnienia związane z coraz popularniejszymi ostatnio bezstopniowymi skrzyniami CVT m.in. zasada działania, różnice w budowie różnych skrzyń tego typu, tendencje rozwojowe i oczywiście czynności obsługowo-serwisowe.

Czy aby wziąć udział w szkoleniach trzeba mieć już jakąś podstawę – pewną wiedzę na temat budowy i naprawy skrzyń?

Uczestnik szkolenia powinien znać podstawowe informacje mechaniczne. Nie musi posiadać jakiejkolwiek wiedzy związanej z automatycznymi skrzyniami biegów. Wszystkie informacje są przekazywane stopniowo tak, aby każdy mógł zrozumieć i przenieść uzyskaną wiedzę do swojego serwisu. Ponieważ wszystkie zagadnienia omawiane są od podstaw, w szkoleniu może uczestniczyć absolutnie każdy.