Na polskim rynku znajdziemy kilkadziesiąt rodzajów olejów, przeznaczonych do różnych typów silników. Wybór optymalnego rozwiązania ułatwiają oznaczenia umieszczone na opakowaniu. Poradnik przygotowany przez firmę Shell pomoże Ci zrozumieć ich znaczenie. 

Jak wybrać olej silnikowy?

Na rynku istnieje wiele rodzajów olejów silnikowych, różniących się ceną, jakością i przede wszystkim – parametrami technicznymi. Wybierając odpowiedni olej, powinniśmy zwrócić uwagę na typ auta, rodzaj paliwa stosowanego w samochodzie, warunki atmosferyczne, a także na styl jazdy kierowcy.

W celu uniknięcia groźnych dla silnika pomyłek, każdy producent samochodu zapisuje w książce serwisowej zalecaną dla danej marki auta klasę jakości oleju (norma producenta lub norma wg. ACEA lub API). Dzięki temu, aby wybrać właściwy olej, wystarczy dokładnie przeczytać oznaczenia na opakowaniu.

Klasyfikacja jakościowa olejów silnikowych – API i ACEA

Istotną wytyczną przy wyborze właściwego środka smarnego jest klasyfikacja jakościowa olejów silnikowych. Określa ona własności użytkowe oleju oraz jego przydatność do smarowania silników danego typu. Producenci ponoszą duże nakłady na badania olejów pod jej kątem, gdyż oprócz testów laboratoryjnych obejmują one także testy w normalnych warunkach pracy silnika.

Istnieją dwa rodzaje klasyfikacji: europejska ACEA, opracowana przez Europejskie Stowarzyszenie Producentów Silników oraz amerykańska API, Amerykańskiego Instytutu Naftowego. Podstawą do powstania tego podziału były różnice w konstrukcji silników między Europą a Stanami Zjednoczonymi.

Obie klasyfikacje dzielą oleje na dwie grupy: oleje do silników benzynowych oraz oleje do silników o zapłonie samoczynnym (Diesla). Na opakowaniach olejów zazwyczaj podane są obydwie klasyfikacje. Należy też wspomnieć o coraz częściej przywoływanej klasyfikacji ILSAC, która dotyczy pojazdów produkowanych w Stanach Zjednoczonych i Azji.

Zgodnie z klasyfikacją API, oleje silnikowe dzielą się na oznaczone symbolem S (przeznaczone do silników benzynowych) oraz oznaczone symbolem C (do stosowania w silnikach wysokoprężnych). Klasę jakości określają kolejne litery alfabetu, pisane po symbolu S lub C. Grupa olejów do silników z zapłonem iskrowym obejmuje oznakowania SA, SB, SC, SD, SE, SF, SG, SH, SI, SJ, SL, SM, SN. Do silników z zapłonem samoczynnym stosowane są oleje oznaczone symbolami CA, CB, CC, CD, CE i CF, CF-4, CG-4, CH-4, CI-4 oraz CJ-4. Im dalsza litera alfabetu w drugim członie oznaczenia, tym wyższa jest jakość oleju.

Normy ACEA – jak rozumieć oznaczenia na etykiecie oleju silnikowego?

Klasyfikacja ACEA obejmuje wyłącznie nowoczesne oleje wysokiej jakości. Wyróżnia ona cztery grupy olejów:

• przeznaczone do silników benzynowych (oznaczone literą A),
• do samochodów osobowych z zapłonem samoczynnym (oznaczone literą B),
• oleje „low SAPS” do samochodów osobowych (oznaczone literą C),
• do stosowania w wysokoprężnych silnikach samochodów ciężarowych (oznaczone literą E).

Oleje klasy A mogą mieć poziom jakości A1, A2, A3 lub A5. Analogicznie, jakość olejów klasy B oznaczamy B1, B2, B3, B4 lub B5 (przykładowo ACEA A3/B4 oznacza najwyższą jakość oleju i oszczędność silnika, natomiast A5/B5 najwyższą jakość oleju i oszczędność paliwa).

Ważne: jeśli na opakowaniu jest oznaczenie ACEA A../B.. oznacza, że olej może być stosowany w silniku benzynowym i silniku Diesla.

Obok klasyfikacji API i ACEA, na opakowaniach środków smarnych występują także oznaczenia wprowadzane przez producentów samochodów. Renomowani producenci, tacy jak Mercedes-Benz, Volkswagen, BMW, General Motors, Ford, Renault, MAN, Volvo czy Scania, opracowują własne specjalistyczne testy oraz wymagania dla olejów silnikowych, zwane normami fabrycznymi.

Klasa lepkości oleju – SAE

Bardzo ważnym parametrem środków smarnych jest klasa lepkości, która określa temperaturę, w jakiej może być używany olej. To od niej zależy, w jakim stopniu olej chroni współpracujące części jednostki napędowej przed zużyciem. Lepkość olejów silnikowych określa się według klasyfikacji lepkościowej SAE, opracowanej przez Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Samochodowych. Olej poddaje się licznym testom, a ich wyniki określają właściwości smarne oleju w niskiej i wysokiej temperaturze.

Klasyfikacja lepkości SAE wyróżnia sześć klas olejów letnich i sześć klas olejów zimowych. Najczęściej mamy do czynienia z olejami silnikowymi wielosezonowymi, opisywanymi przez dwie wartości rozdzielone myślnikiem, np. „5W-40”.

Płynność oleju w niskiej temperaturze – oznaczenia 

Cyfry poprzedzające „W” (W: Winter = Zima), oznaczają płynność w niskiej temperaturze. Im mniejsza liczba, tym niższa może być temperatura otoczenia, w jakiej dany olej może być stosowany. Oleje oznaczone symbolami 0W, 5W 10W gwarantują łatwy rozruch silnika oraz szybki dopływ środka smarnego do wszystkich punktów silnika, nawet w bardzo niskich temperaturach.

Lepkość oleju w wysokiej temperaturze – oznaczenia

Cyfry znajdujące się po „-”, oznaczają lepkość w wysokiej temperaturze. Im większa cyfra, tym wyższa może być temperatura otoczenia, przy której olej nie traci swoich właściwości smarnych. Oleje o symbolach 40, 50 i 60 zapewniają właściwe smarowanie silnika w coraz wyższych temperaturach.

Olej jednosezonowy a wielosezonowy

Obecnie wszystkie oleje jednosezonowe (5W, 10W, 15W lub 20, 30, 40, 50) zostały zastąpione olejami wielosezonowymi (5W-40, 10W-40, 15W-40), dostosowanymi do wysokich potrzeb współczesnych kierowców. Oleje wielosezonowe dostosowane są zarówno do pracy w wysokich, jak i niskich temperaturach. Zastosowanie odpowiedniego oleju nie tylko chroni silnik, ale także zwiększa komfort jazdy i pozwala ograniczyć zużycie paliwa.

O rodzaju i ostatecznym przeznaczeniu oleju decydują użyte podczas produkcji składniki. Współczesne środki smarne otrzymuje się przez wprowadzenie do płynów bazowych dodatków uszlachetniających. Modyfikują one właściwości użytkowe oraz chronią produkt przed zmianami w trakcie eksploatacji. Oleje bazowe otrzymuje się podczas przeróbki ropy naftowej na dwa sposoby: w procesie destylacji, w wyniku której uzyskujemy oleje mineralne, lub też na drodze skomplikowanej syntezy chemicznej, dzięki której uzyskujemy oleje syntetyczne.

Co to jest olej półsyntetyczny?

Przez zmieszanie oleju mineralnego z syntetycznym otrzymuje się tzw. olej półsyntetyczny. Każdy z tych trzech rodzajów oleju posiada inne właściwości fizyczne oraz chemiczne, przeznaczone do różnych typów silników.

Korzyści ze stosowania oleju syntetycznego to najdłuższe przebiegi, zmniejszone zużycie silnika i oleju, jedyne rozwiązanie do silników z filtrem DPF (silnik diesla).

Tzw. oleje półsyntetyczne, dzięki zastosowaniu domieszki oleju syntetycznego, maią poprawiony parametr zimnego rozruchu, ale niestety znacznie krótsze przebiegi w porównaniu do olejów w pełni syntetycznych.

Olej mineralny czy syntetyczny – który wybrać?

Mineralne produkty to olej o niższej cenie, które nie mogą być stosowane we wszystkich typach silników.

Właściwy rodzaj oleju określają wymagania producenta samochodu. Wiele też zależy od stanu silnika. W nowych autach stosuje się zazwyczaj oleje syntetyczne (np. Shell Helix Ultra Extra 5W-30). Jeśli samochód ma już dłuższy przebieg to alternatywą może być olej półsyntetyczny (np. Helix HX7 10W-40). W starszych pojazdach, szczególnie gdy silnik zaczyna zużywać więcej oleju w porównaniu do silnika nowego, można wykorzystać olej mineralny np. Shell Helix HX5 15W-40.

Oleje silnikowe zawierają specjalne pakiety dodatków czyszczące silnik od wewnątrz. Najskuteczniej działają oleje syntetyczne, a to dzięki wysokiej odporności na utlenianie, wspomaganej specjalistycznymi dodatkami myjącymi.

Dzięki charakterystyce bazy olejowej dodatkowym efektem jest oszczędność paliwa w porównaniu z olejami półsyntetycznymi i mineralnymi. Jeżeli silnik jest już bardzo wyeksploatowany, stosowano w nim olej mineralny i nie mamy historii wymian oleju w silniku, to przejście na olej syntetyczny może być ryzykowne. Dzięki bardzo dobrym własnościom penetracji oleju syntetycznego możemy spowodować wymycie zanieczyszczeń zalegających w silniku, co spowoduje jego rozszczelnienie. Wymyte zanieczyszczenia zaczną krążyć w silniku powodując zapychanie kanalików olejowych, a także obniżenie ciśnienia oleju. Rezultatem tego mogą być niepotrzebne wycieki oleju, a w konsekwencji całkowite zepsucie silnika.

Wymieniając lub uzupełniając olej w silniku należy zatem pamiętać o jednej, bardzo ważnej zasadzie: jeśli nie jesteśmy pewni, na jakim oleju jeździł samochód wcześniej, nigdy nie należy wymieniać oleju mineralnego na syntetyczny. Olej syntetyczny można zastąpić półsyntetycznym lub mineralnym, a półsyntetyczny – mineralnym.