Podstawą doboru oleju jest znajomość środowiska, w którym ma być zastosowany. Każdy producent silnika stawia inne wymagania wobec oleju smarującego układ. Część firm skupia się na ochronie przeciwzużyciowej jednostki napędowej, inne preferują oleje o niskich lepkościach oszczędzające paliwo, jeszcze inne stawiają na wysoką ochronę skomplikowanych układów katalitycznych. Dla idealnej pracy silnika olej powinien spełniać konkretne wymogi producenta. Dlatego prawidłowy dobór oleju do silnika to jedno z głównych wyzwań podczas eksploatacji samochodu. Dotyczy to zarówno właścicieli aut, jak i mechaników wymieniających olej w warsztatach. Jak poznać wymagania stawiane przez producentów?

Specyfikacje jakościowe

Z pomocą przychodzą specyfikacje jakościowe, które szeregują oleje według możliwości zastosowania. To one powinny stanowić podstawę doboru oleju do silnika. Często producenci silników mają własne normy określające konkretne parametry oleju (np. Volkswagen, BMW). Niektórzy jednak korzystają ze znanych specyfikacji jakościowych API (Amerykański Instytut Naftowy) lub ACEA (Zrzeszenie Europejskich Producentów Pojazdów).

O czym dokładnie mówią specyfikacje jakościowe?

Przed doborem oleju należy odpowiedzieć sobie na następujące pytania:

1. Czy mamy do czynienia z silnikiem benzynowym, czy wysokoprężnym?
2. Czy posiada on system wtórnej obróbki spalin (filtry cząstek stałych, trójfunkcyjne układy katalityczne)?
3. Czy może być serwisowany w trybie wydłużonych przebiegów Longlife?

Wszystkie te czynniki wpływają na mnogość specyfikacji oraz poszerzanie oferty olejowej. Każda norma zawiera w sobie informację o możliwości wykorzystania oleju w konkretnym silniku, gdyż różnią się one budową i charakterystyką pracy. Nowoczesne jednostki są coraz bardziej wysilone i panuje w nich większe ciśnienie efektywne. Rygorystyczne normy emisji spalin zmuszają producentów do stosowania dodatkowych układów w celu zmniejszenia ilości emitowanych substancji szkodliwych dla środowiska (np. filtry cząstek stałych). Dodatkowo, niektóre silniki mogą być serwisowane w trybie wydłużonych przebiegów między wymianami oleju (Longlife).

Dla przykładu – olej z normą VW 507 00 to olej do silników wysokoprężnych z pompowtryskiwaczami lub Common Rail, z filtrem DPF, z możliwością zastosowania w trybie Longlife.

W porównaniu z normami producenckimi, specyfikacje ACEA lub API nie są tak rygorystyczne. Np. norma ACEA Cx mówi m.in. o możliwości stosowania oleju w silnikach wymagających olejów niskopopiołowych Low SAPS, natomiast nie mówi precyzyjnie o typie wtrysku paliwa czy okresach pomiędzy wymianami oleju. Stosowanie olejów z taką specyfikacją pozwala znacząco wydłużyć okres eksploatacji filtrów DPF.

Często wyższe (nowsze) specyfikacje mogą zastępować te niższe (starsze), ale nie zawsze.

Co oznacza lepkość oleju?

Kolejnym istotnym parametrem oleju jest jego lepkość, która powinna być dobierana także zgodnie z wymaganiami producenta. Obecnie najpopularniejsze na rynku są oleje wielosezonowe, nadające się do stosowania zarówno zimą, jak i latem. Takie oleje są oznaczane xW-x (na przykład 5W-30), gdzie xW oznacza lepkość w warunkach niskiej temperatury („olej zimowy”), natomiast drugi człon oznacza lepkość w warunkach wysokiej temperatury („olej letni”). Oleje 5W-30 i 5W-40, mimo że na „pierwszy rzut oka” są podobne, to w temperaturze 100ºC (jest to optymalna temperatura pracy oleju w silniku, dlatego też przy takiej temperaturze dokonuje się porównań parametrów lepkościowych) wykazują inne wartości lepkości. Zaniedbania przy doborze lepkości danego oleju silnikowego mogą doprowadzić do szybkiego zatarcia silnika. Wielu producentów dopuszcza jednak stosowanie oleju o szerszym zakresie lepkości ze względu na różne konstrukcje silnika.

Dobór oleju w 5 krokach

Znając specyfikacje jakościowe oraz lepkość zalecanego oleju, sprawa jest prosta. Wystarczy odnaleźć je na opakowaniu oleju. Pomocne mogą być również zamieszczone na stronie 3. tabele. Ze względu na popularność silników grupy Volkswagena w Polsce oraz częste pomyłki przy doborze, normy VW zostały wyszczególnione w oddzielnej tabeli (patrz Tabela 2.).

Wiedząc, jaki silnik znajduje się w samochodzie, czy zastosowano w nim układy wtórnej obróbki spalin, oraz czy jest serwisowany w trybie Longlife, można z tabeli odczytać przykładowe specyfikacje, które powinien posiadać olej.

Dla przykładu przeanalizujemy dwa auta często występujące na polskim rynku: Opel Vectra C 1.8 16V z 2003 roku (z Longlife) i Volkswagen Passat 1.9 TDI z 2004 roku (bez Longlife).

Opel ma silnik benzynowy, który używany jest w trybie wydłużonych przebiegów maksymalnie do 30 tys. km. Normą, jaką powinien posiadać olej do tego silnika, jest GM-LL-A-025, która zawiera się w normie dexos2. Spełnia ją olej Castrol EDGE 5W-40.

Volkswagen ma silnik wysokoprężny (Tabela 2.) oparty na pompowtryskiwaczach, które wymagają olejów bardziej wytrzymałych ze względu na zastosowaną technologię wtrysku paliwa. Silnik nie jest wyposażony w filtr DPF, a samochód eksploatujemy w trybie normalnych przebiegów. Normą, jaką musi spełniać olej, jest VW 505 01. Spełnia ją olej Castrol EDGE Turbo Diesel 5W-40. Norma 507 00 zawiera w sobie normę VW 505 01, więc tak naprawdę może być stosowany także olej Castrol EDGE 5W-30.

Tabela 1. Dobór oleju dla samochodów oprócz Diesli z grupy Volkswagena*

Przykład: Opel Vectra C z benzynowym silnikiem posiada katalizator oraz jest eksploatowany w wydłużonych przebiegach między wymianami oleju. Na opakowaniu oleju należy szukać normy GM-LL-A-025(lub dexos2, która ją zawiera).

Tabela 2. Dobór oleju do silników wysokoprężnych z grupy Volkswagena (Volkswagen, Audi, Skoda, Seat)*

Przykład: Volkswagen Passat z silnikiem opartym na pompowtryskiwaczach jest eksploatowany w trybie normalnych przebiegów. Olej powinien spełniać normę VW 505 01.

* Zamieszczone tabele są jedynie przykładowe i nie mogą być podstawą do doboru oleju dla każdego samochodu.