Układ hamulcowy składa się z wielu elementów, dlatego należy kontrolować jego stan techniczny podczas przeglądów oraz wtedy, gdy zauważmy, że hamulce w naszym samochodzie nie działają poprawnie. Oto najczęstsze “objawy”, które powinny skłonić użytkownika pojazdu do przeprowadzenia przeglądu.

Poprawna obsługa serwisowa hamulców

Jednym z najważniejszych elementów stanowiącym o bezpieczeństwie jazdy jest niewątpliwie układ hamulcowy. Wszyscy wiemy, że tak jak ważne jest rozpędzenie pojazdu do żądanej prędkości tak samo ważne jest jego zatrzymanie – wyhamowanie w odpowiednim czasie. Dlatego też należy regularnie kontrolować układ hamulcowy. Kontrola jest niezbędna zwłaszcza wtedy, gdy zauważymy następujące objawy:

• głośna praca hamulców – wyraźnie słychać tarcie w trakcie hamowania
• podczas hamowania auto wyraźnie ściąga na jedną stronę
• zbyt twardy pedał hamulca
• zbyt miękki pedał hamulca
• wyraźnie odczuwalne bicie podczas hamowanie odczuwalne na kierownicy

Każdy przegląd układu hamulcowego rozpoczyna się od analizy problemów zgłoszonych przez użytkownika. Następnie sprawdzamy poziom i jakość płynu hamulcowego w układzie oraz przeprowadzamy kontrolę działania układu na stanowisku pomiarowym lub podczas jazdy testowej. Tarcze i klocki hamulcowe poza normalnym zużyciem często ulegają niespodziewanym awariom. Część z nich jest odczuwalna podczas jazdy. Jednak niektóre uszkodzenia mogą nie być wyczuwalne. Dlatego niezbędne są okresowe kontrole ich stanu. Podczas jazdy szczególnie wyczuwalne są drgania kierownicy oraz pulsowanie pedału hamulca spowodowane biciem tarcz. Poza wadami materiału, z którego wykonane są tarcze, do głównych powodów powstawania bicia tarcz można zaliczyć zbyt duży luz na łożysku, niewyważenie koła czy nieprawidłową pracę zacisku.

Zużycie elementów gumowych zacisku spowoduje jego ciężką pracę, przez co jeden z klocków hamulcowych będzie mocniej dociskał do tarczy, powodując jej krzywienie. Bicie tarczy może wywoływać również ich nieprawidłowy montaż. Nieoczyszczenie powierzchni piasty, do której przylega tarcza, również będzie powodować jej bicie. Zanieczyszczenia, rdza lub uszkodzenia powierzchni styku części mocującej tarczy hamulcowej i piasty powodują, że oś obrotu tarczy hamulcowej nie pokrywa się z osią obrotu piasty koła, a więc może wystąpić za duże bicie osiowe tarczy hamulcowej. Jeżeli przeprowadzana w samochodzie naprawa wymaga zdjęcia tarczy hamulcowej, warto przed jej ponownym montażem oczyścić powierzchnie piasty oraz tarczy. Płaszczyzny styku części mocującej tarczy hamulcowej i piasty koła, muszą być montowane czyste, oczyszczone z rdzy oraz bez ewentualnych uszkodzeń mechanicznych.

Po ponownym montażu tarczy ich ewentualne bicie sprawdza się za pomocą czujnika zegarowego Mikoda na obwodzie odległym o 10mm od zewnętrznej krawędzi. Istotne jest również prawidłowe dokręcenie koła. Dlaczego? To właśnie za pośrednictwem śrub koła tarcza hamulcowa przymocowana jest do piasty. W pełni prawidłowe dokręcenie zapewnia jedynie klucz dynamometryczny. Jeśli przy dokręcaniu koła nie zostanie zachowana właściwa kolejność lub moment dokręcania śrub koła jest za duży, następuje odkształcenie płaszczyzny styku tarczy hamulcowej i piasty koła. Należy przestrzegać kolejności dokręcania śrub mocujących koło:

• przy 4 śrubach mocujących zaleca się dokręcane ich na krzyż;
• przy 5 śrubach mocujących, dokręcamy co drugą.

Śruby mocujące koło dokręcamy przynajmniej w dwóch przejściach,  używając do ostatecznego dokręcenia klucza dynamometrycznego. Do ostatecznego dokręcenia nie wolno używać klucza pneumatycznego.

Powody problemów z hamulcami

Zużycie elementów układu hamulcowego, takich jak klocki, tarcze, bębny czy szczęki w dużym stopniu uzależnione jest od stylu naszej jazdy oraz od jakości zastosowanych części. Zaniedbania kierowcy w zakresie przeglądu układu hamulcowego mogą doprowadzić do tego, że będzie on jeździł z całkowicie zużytymi klockami bądź tarczami hamulcowymi. Używanie tarczy o grubości poniżej minimalnego wymiaru jest niedopuszczalne. Zużyta tarcza nagrzewa się znacznie szybciej, wskutek czego dochodzi do przegrzania hamulców i zmniejszenia skuteczności hamowania. Zbyt cienka tarcza jest również bardziej podatna na pęknięcie.Najczęściej tarcza pęka w wyniku przegrzania. Podczas gwałtownego hamowania z dużej prędkości lub długotrwałego używania hamulców przy stromych zjazdach w strefie współpracy tarczy z klockami hamulcowymi. Wówczas w części roboczej tarczy hamulcowej występują wysokie temperatury, natomiast w miejscach, w których tarcza hamulcowa nie współpracuje z klockami hamulcowymi, temperatury są znacznie niższe. Ta różnica temperatur powoduje występowanie naprężeń mechanicznych, będących przyczyną powstawania pęknięć.

Występujący na części roboczej tarczy hamulcowej niebieskawy nalot (warstwa utlenionego materiału tarczy) to dowód, że tarcza hamulcowa się przegrzała. Są to pęknięcia powstałe wskutek nadmiernych obciążeń mechanicznych. Mogą się one pojawić w wyniku nadmiernego mechanicznego zużycia tarczy hamulcowej. Gdy grubość części roboczej jest zbyt mała, nie jest ona w stanie przenieść obciążeń występujących podczas hamowania. Pęknięcia takie mogą być również następstwem wad odlewniczych tarczy. Za mała grubość części roboczej tarczy hamulcowej może również spowodować pęknięcie obwodowe tarczy hamulcowej, a w konsekwencji nawet odpadnięcie części roboczej tarczy hamulcowej (o kształcie pierścieniowym) od części zamocowanej do piasty koła. Jeśli tarcza hamulcowa ulegnie pęknięciu promieniowemu, od strony koła dobiegają odgłosy o częstotliwości rosnącej wraz ze wzrostem prędkości obrotowej. Może wystąpić również pulsacja momentu hamującego mimo stałego nacisku na pedał hamulca.

Ponadto przegrzanie hamulców może doprowadzić do lokalnych wtarć materiału klocka hamulcowego w tarczę. Tarcza z takimi „wtarciami” również powoduje pulsację momentu hamującego i jest źródłem drgań podczas hamowania. Po ostygnięciu tarcz hamulcowych i kilku normalnych hamowaniach, objawy te powinny ustąpić. Jeśli przegrzanie tarczy było silne lub wtarty materiał klocka hamulcowego nie został samoczynnie usunięty, to dla bezpieczeństwa zaleca się wymienić tarczę hamulcową. Wszelkie mechaniczne części układu hamulcowego należy wymieniać tylko w komplecie dla całej osi. Każdej wymianie tarcz lub bębnów musi towarzyszyć wymiana współpracujących z nimi okładzin ciernych czyli klocków lub szczęk hamulcowych.