Jednym z procesów przywracania sprawności starszym lub uszkodzonym klimatyzatorom jest ich płukanie. Gdy zamierzamy rozszerzyć prowadzone usługi o naprawę i wymianę elementów klimatyzatorów urządzenie do płukania staje się podstawowym wyposażeniem warsztatu samochodowego. Na rynku urządzeń warsztatowych spotkamy kilka rozwiązań pozwalających na płukanie rozpuszczalnikami bądź czynnikami chłodniczymi. Urządzenia te mogą być wbudowane w agregaty obsługowe lub stanowić oddzielne jednostki. Najnowsze rozwiązania wykorzystują zjawisko pulsacji ciśnienia medium czyszczącego zachodzącego w całej objętości płukanego elementu.

„Płukanie pulsacyjne” jest opatentowanym procesem, który nie uszkadza wewnętrznych przestrzeni mechanizmów ani też ich ruchomych elementów. Uporządkowany przepływ powietrza i płynu o ściśle ustalonych parametrach wytwarza gwałtowne uderzenia rozpuszczalnika oddzielonego przez warstwy sprężonego powietrza. Uzyskany efekt jest podobny do szorowania szczotką wewnętrznych powierzchni, do których nie mamy dostępu.

Energia zawarta w sprężonym powietrzu służy do „młotkowania” impulsami ciśnieniowymi rozpuszczalnika na odległych powierzchniach wymienników ciepła. Energia ta wyzwalana jest także w „kieszeniach”, rogach, szczelinach i uwalnia uwięzione cząstki zanieczyszczeń. Intensywność pulsacji jest regulowana do poziomu nie uszkadzającego płukanych powierzchni. Częstotliwość pulsacji wynosi ok. 5-6 impulsów na sekundę, powstające i odbite fale ciśnienia polepszają efekt szorowania.

Płukanie pulsacyjne jest jedną z niewielu sprawdzonych metod do pokonywania zasady „ścieżki najmniejszych oporów”. Oznacza to, że „skrobanie” zachodzi bardzo głęboko we wszystkich równoległych kapilarach i kanałach wymienników ciepła, nawet gdy przepływ jest nierównomiernie dławiony.

Dlaczego stosujemy płukanie:
– aby pozbyć się niepewności czy wnętrze jest zabrudzone, ponieważ wiemy, że element po wypłukaniu jest czysty jak fabrycznie nowy element,

– aby usunąć przeszkody zakłócające prawidłowy przepływ cieczy lub gazu,
– aby usunąć produkty zużycia ciernego uszczelek i metalu, które będą się łączyć i osadzać w różnych częściach instalacji
– aby usunąć osady zanim uszkodzą nowe zainstalowane części,
– aby usunąć stary zużyty olej sprężarkowy,
– oczyszczenie wymiennika ciepła przywraca przewodność ciepła jak to zostało zaprojektowane,
– jest wymagane przez wielu dostawców części zamiennych do udzielenia gwarancji,
– stanowi alternatywę do konieczności wymiany podzespołów.

Podstawowe wymagania dla prowadzących płukanie
– musisz zidentyfikować obsługiwany system. Musisz doskonale wiedzieć jak działa i jak jest zbudowany układ,
– każde uszkodzenie powinno zostać przemyślane, przeanalizowane i zrozumiane pod względem ich przyczyn i skutków. Należy wiedzieć czy pojawiły się zanieczyszczenia czy inne pozostałości, które należy usunąć,
– muszą być znane kierunki i ścieżki przepływu w elementach instalacji,
– układ kompletny lub tylko częściowo rozłączony nie może być prawidłowo przepłukany. Należy wymontować przeszkody dławiące przepływ. Nie można płukać przez zawór rozprężny (za wyjątkiem metody stosującej czynnik chłodniczy), filtry, dysze dławiące, oczywiście sprężarkę i inne urządzenia zwalniające lub utrudniające przepływ,
– kierunek płukania !! zawsze powinien być odwrotny do kierunku przepływu, najkorzystniej jest płukać skraplacz i parownik oddzielnie,

– stosowany płyn czyszczący nigdy nie powinien pozostać w układzie po płukaniu.

Czynniki wpływające na efekt oczyszczenia
Układy są zaprojektowane w ten sposób, że otrzymuje się spokojny linearny przepływ bez kawitacji i drgań. Dlatego też środkiem myjącym nie powinien być ten sam czynnik chłodniczy co stosowany w układzie, gdyż efekty czyszczenia będą niewielkie. Przyspieszony efekt uzyskuje się przez zastosowanie specjalnych mieszanek węglowodorów płynnych.

Każda forma dodatkowej energii mechanicznej jest zawsze użyteczna aby poprawić proces czyszczenia. Pędzel, pulsacje, drgania, ultradźwięki są przykładami dostarczania energii mechanicznej. Najlepiej gdy energia mechaniczna jest dostarczana także w odległych wewnętrznych miejscach wymienników ciepła.

Kolejnym rodzajem energii jest energia związana z przepływem i prędkością środka czyszczącego. Odpowiednia prędkość rozpuszczalnika pozwoli na usunięcie większych i cięższych zanieczyszczeń.

Ilość rozpuszczalnika nie może być zbyt mała, gdyż ani aerozole ani też przepływ wymuszany pistoletem nie skutkują. Ilość rozpuszczalnika musi być wystarczająca do rozpuszczenia i transportu zanieczyszczeń.

Procesy zużyciowe klimatyzatora
Wraz z coraz dłuższym działaniem klimatyzatora olej sprężarkowy będzie się rozkładał i tracił własności smarne. W trakcie zużywania się sprężarki cząstki zużycia dostają się do obiegu i są wystarczająco małe aby przekroczyć większość zaworów rozprężnych, dysz dławiących i filtrów. Jeżeli te produkty zużycia łączą się ze zdegradowanym olejem wtedy zaczyna się problem. Zapychają się dysze, oklejają się wymienniki ciepła. Brak czystego oleju przyspiesza z kolei zużycie sprężarki co doprowadza do efekt domina i katastrofalnych uszkodzeń sprężarki. Również niepełne napełnienie układu czynnikiem są przyczyną przyspieszonego zużycia w wyniku braku smarowania.

Jeżeli w tak zanieczyszczony układ wstawisz zamiast uszkodzonej nową sprężarkę, dodasz klika gramów oleju, wykonasz próżnię i napełnienie, czy nie spodziewasz się że uszkodzenie powróci?

A co z olejem? Wiesz ile barwika dodano w przeszłości do układu? Ile dodano w praktyce oleju? Jak usunąć stary zużyty olej?

Jest tylko jedna metoda pozwalająca na dodanie prawidłowej ilości oleju z powrotem do układu. Jest to rozpoczęcie pracy z czystym i suchym układem. A to może być osiągnięte po wymianie całej instalacji na nową lub przez jej dokładne wypłukanie.

Zalecenia producentów samochodów
Kilku producentów dopuszcza stosowanie pewnych metod płukania, ale w większości nie zezwalają oni na stosowanie płukania w ogóle. Wielu producentów wycofało procedury płukania wraz z wycofaniem czynnika R-12. Prawdopodobnie wynikało to z zaobserwowanych zbyt wielu problemów wynikających z pozostawania w układzie rozpuszczalnika i rozcieńczaniem oleju. To z kolei powodowało powtarzanie uszkodzeń. Obecnie producenci samochodów nie są zainteresowani wspieraniem metod płukania instalacji jako zalecanych procedur serwisowych. Odpowiedzialność i zainteresowanie producentów jest skupione na pierwszych 3-5 latach pracy klimatyzacji. W tym czasie większość systemów jest nienaruszona więc mogą one działać z wysokim poziomem pewności nawet po wymianie elementów. Powtarzające się uszkodzenie wskazuje na konieczność wymiany całego układu klimatyzatora na nowy – co jest zalecaną procedurą.

Procedury dla warsztatów niezależnych
Inne podejście prezentują warsztaty niezależne. Tutaj koszt wymiany całej klimatyzacji nie jest akceptowany, zaś wymagane jest wydanie gwarancji na wykonane usługi. Również producenci części zamiennych oraz producenci sprężarek zobowiązani są do gwarantowania jakości swoich wyrobów.

Jak w praktyce przestrzegać gwarancji, gdy powszechnie wiadomo jak niestarannie wykonywane są obsługiwania i naprawy klimatyzacji. Gdy starszy samochód trafił do wielu przypadkowych warsztatów lub co gorsza do warsztatu blacharskiego nie przestrzegającego żadnych procedur naprawy klimatyzacji możemy spodziewać się że:
– kilkakrotnie napełniano układ zawilgoconym czynnikiem
– filtr nigdy nie był wymieniany

– napełniano układ być może mieszaniną zastępującą oryginalny R134a
– dozowano różne rodzaje olejów sprężarkowych o nieznanej ilości
– załadowano do układu sporą ilość barwnika UV
– prawdopodobnie wprowadzono do układu samouszczelniacze
– prawdopodobnie w obiegu znajdują się produkty rozpadu oleju oraz zużycia sprężarki i uszczelnień
– efekt schładzania jest słaby bo wymienniki ciepła są zaklejone od wewnątrz, a zanieczyszczenia powodują przyspieszone dalsze zużywanie się sprężarki.

Wydaje się, że rozsądnym rozwiązaniem przy dłużej eksploatowanych klimatyzacjach jest przywrócenie prawidłowego bilansu oleju oraz usuniecie zanieczyszczeń przez przepłukanie układu. Przepłukanie jest konieczne przed zainstalowaniem nowej sprężarki lub innych części klimatyzacji.

Producenci sprężarek w przypadku zwrotu sprężarek w okresie gwarancji prowadzą badanie przyczyn wystąpienia awarii. Stwierdzono, że awarie spowodowane są:
– zanieczyszczeniami i produktami rozpadu oleju
– zbyt dużą ilością oleju w obiegu
– brakiem własności smarnych oleju w wyniku rozcieńczenia ich rozpuszczalnikami w wyniku błędnie prowadzonego płukania
Taki wynik analizy unieważnia roszczenia do gwarancji.
Producenci sprężarek potwierdzają, że konieczne jest prowadzenie płukania w sposób skuteczny, odpowiednimi środkami i następnie prawidłowe opróżnienie układu z rozpuszczalnika.

W drugiej części artykułu przedstawiono procedurę wykonania płukania układu klimatyzatora