Rodzaje elementów regulacyjnych
Elementy regulacyjne dzielimy na dwie grupy:
– standardowe – przewidziane przez producenta samochodu do regulacji określonych wielkości, charakterystycznych dla geometrii ustawienia kół;
– niestandardowe – umożliwiające regulację określonych wielkości, charakterystycznych dla geometrii ustawienia kół, mimo że producent samochodu nie przewidział takiej możliwości.
Elementy niestandardowe należy stosować wówczas, jeśli pomiar wykaże, że wartość określonej wielkości jest poza wymaganym zakresem. Ten stan może być następstwem:
– błędów wykonawczych elementów zawieszeń;
– odkształceń nadwozi, wynikających z niecałkowicie usuniętych następstw wypadków lub jeżdżenia z nadmiernymi prędkościami po dziurawych drogach;
– przeprowadzonego tuningu zawieszenia.
Są dwa rodzaje niestandardowych elementów regulacyjnych:
– uniwersalne – przeznaczone dla różnych modeli samochodów i marek, o określonej konstrukcji zawieszenia (np. z kolumnami resorującymi);
– dedykowane – przeznaczone dla konkretnego modelu samochodu.
Standardowe i niestandardowe elementy regulacyjne geometrii ustawienia kół, są produkowane przez amerykańską firmę Specialty Products. Oferowane są one dla samochodów eksploatowanych (produkowanych lub importowanych) w Europie i w USA. Wszystkie oferowane elementy regulacyjne, posiadają atest TUV. Zapraszam na prezentację wybranych elementów regulacyjnych.

Standardowe podkładki regulacyjne kąta pochylenia koła i kąta wyprzedzenia sworznia zwrotnicy – rys. 8
]1L[

Podkładki te znamy z zawieszenia samochodu Fiat 126. W innych modelach samochodów, przykładowo: Mitsubishi Pajero, Nissan Terrano II, Nissan Vanette, Opel Frontiera, Opel Monterey i Saab 9000, podkładki o różnych kształtach i grubościach, służą do regulacji kąta pochylenia koła i kąta wyprzedzenia sworznia zwrotnicy kół przednich. Są też samochody, w których z pomocą podkładek reguluje się kąt pochylenia kół tylnych.

Niestandardowe, uniwersalne śruby mimośrodowe do regulacji kąta pochylenia koła – rys.9 i 10
Służą do regulacji kąta pochylenia kół zawieszonych na kolumnach resorujących. Jeśli jest konieczność regulacji, śrubę mimośrodową wkłada się zamiast „normalnej”, górnej śruby, połączenia zwrotnicy i kolumny resorującej. (rys.10).

]2[
Śruba mimośrodowa posiada:
– dwie części walcowe 6 i 8 (rys.9), o średnicy mniejszej od średnicy śruby „normalnej” przewidzianej do tego połączenia;
– część walcową 7, o średnicy równej średnicy śruby „normalnej” przewidzianej do tego połączenia – oś części walcowej 7, jest przesunięta o wartość „M” względem osi części 6 i 8.
]3[
Pod łbem 4 śruby znajduje się podkładka 5. Jej występ 3, ustala położenie śruby mimośrodowej względem otworów w uchu mocującym 1. Śrubę mimośrodową wprowadza się do otworu w pozycji z rys.8a (samochód uniesiony, nie stoi na kole, przy którym pracujemy). Wskaźnik „W” podkładki informuje diagnostę, jak będzie zmieniać się kąt pochylenia koła przy obrocie śruby mimośrodowej. Zgodnie z zamierzoną zmianą wartości tego kąta, diagnosta musi odpowiednio ustawić występ „W” – patrz rys.10. Następnie dokręca on lekko nakrętkę 9, oraz zmniejsza nieco zacisk dolnej śruby połączenia zwrotnicy i kolumny resorującej.
Kolejną czynnością diagnosty, jest montaż głowic do pomiaru geometrii ustawienia kół. Obrót 10 śruby mimośrodowej (kierunek obojętny) powoduje zmianę wartości kąta pochylenia koła, w „kierunku” określonym przez występ „W” – patrz rys.10, co zostanie zmierzone. Największą zmianę kąta pochylenia koła uzyskuje się po wykonaniu połowy obrotu (rys.9b). Dalszy obrót powoduje zmniejszanie się wartości korekcji kąta pochylenia koła. Gdy uzyskana w trakcie obrotu śruby wartość kąta pochylenia koła będzie prawidłowa, należy z wymaganą wartością momentu obrotowego dokręcić obie śruby górnego mocowania zwrotnicy.
W opinii firmy Specialty Products, regulacja kąta pochylenia kół winna być przeprowadzona, jeśli różnice kątów pochylenia kół przekraczają:
– 30 min. – dla kół osi przedniej;
– 20 min – dla kół osi tylnej.
Śruby mimośrodowe umożliwiają regulację kąta pochylenia koła w zakresie +/-1 stop. 45 min. Są one oferowane jako zamienne z „normalnymi” śrubami, przewidzianymi przez producenta, o średnicach: 10, 12, 14, 15, 16 i 17 mm. Mogą być więc stosowane praktycznie we wszystkich zawieszeniach kół przednich z kolumnami typu McPherson oraz przykładowo w zawieszeniach kół tylnych samochodów:
Daewoo – modele Nubira i Leganza;
Hyundai – modele Accent i Lantra;
Mazda – modele 323 i 626;
firm Subaru, Suzuki i Toyoty.
Śruba o analogicznej budowie, jest przeznaczona do zmiany kąta pochylenia kół tylnych w Fordzie Focus.

Niestandardowe, uniwersalne podkładki do regulacji zbieżności i kąta pochylenia koła tylnego – rys. 11 i 12
]4[
Podkładki „EZ SHIM” 2 (rys.11) są to cienkie płytki, o klinowo zmiennej grubości montowane w miejscu pokazanym na rys.11.
Wymagana wartość korekcji zbieżności połówkowej i kąta pochylenia koła tylnego, określa ustawienie podkładki, względem wahacza lub belki osi tylnej 1. Podkładki „EZ SHIM” umożliwiają korekcję obu kątów w zakresie +/-1 stop.30 min, z rozdzielczością 2 min dla zbieżności i 6 min dla kąta pochylenia koła.
Są tylko 3 typy podkładek, oznaczone kolorami: czerwonym, szarym i niebieskim. W wyborze jej typu i przygotowaniu do montażu pomaga oprogramowanie urządzeń firmy Hunter (rys.12) lub program komputerowy do doboru podkładek „EZ SHIM”, oferowany przez producenta.
]5[
Na podstawie wydruku z programu, dla każdej przygotowywanej podkładki, dowiemy się:
– jakie będą wartości zbieżności i kąta pochylenia koła po montażu podkładki;
– w jakiej pozycji należy zamontować podkładkę;
– które fragmenty podkładki należy usunąć, aby był możliwy prawidłowy jej montaż, z uwzględnieniem rozstawu śrub mocujących.
Podkładki regulacyjne „EZ SHIM” są stosowane w wielu modelach samochodów firm: Audi, Ford, Opel, Renault, Seat, Skoda, VW i innych. Są one szczególnie ważne, gdyż umożliwiają regulację zbieżności połówkowej kół osi tylnej, mimo że producent samochodu nie przewidział takiej możliwości. Prawidłowa zbieżność kół osi tylnej jest bowiem konieczna dla prawidłowej regulacji ustawienia czterech kół pojazdu.

Niestandardowe, dedykowane elementy regulacyjne (rys.13, 14 i 15)
Są to elementy przeznaczone do określonych modeli samochodów, zamienne z elementami seryjnymi.
Przegub kulowy o przesuniętej osi (rys.13).
]6[
Służy do korekcji kąta pochylenia koła i kąta wyprzedzenia sworznia zwrotnicy. Montowany jest zamiast górnego sworznia zwrotnicy samochodów np. Jeep Cherokee i Jeep Grand Cherokee. Oferowane są przeguby o czterech zakresach regulacji: +/- 30 min; +/- 1 stop.; +/- 1 stop.30 min; +/-2 stop. Dostarczany jest razem z wzornikiem, niezbędnym do ustawienia przegubu podczas montażu, tak by uzyskać zamierzoną korekcję. Do montażu niezbędny jest przyrząd oferowany przez firmę.
Tuleja mimośrodowa (rys.14).
]7[
Służy do korekcji kąta pochylenia koła i kąta wyprzedzenia sworznia zwrotnicy. Umożliwia ją otwór mimośrodowy, mocowania górnego przegubu kulowego zwrotnicy. Oferowane tuleje, o różnych wartościach mimośrodu, umożliwiają korekcje obu kątów w zakresach:
– dla samochodów z napędem 2 kół – od 15 min do 2 stop. 30 min (co 15 min);
– dla samochodów z napędem 4 kół – od 12 min do 2 stop. (co 12 min lub 15 min).
Drążek regulacyjny (rys.15).
]8[
W seryjnym zawieszeniu kół tylnych Hondy Accord nie jest przewidziana możliwość regulacji kąta pochylenia kół. Czasem jednak konieczność taka istnieje, np. podczas obniżania zawieszenia. Umożliwia to górny poprzeczny wahacz, o regulowanej długości, montowany w miejsce wahacza seryjnego.

Podsumowanie
Katalog elementów regulacyjnych firmy Specialty Products, jest obszerny. Są w nim również narzędzia specjalne i inne, pomocne przy naprawach zawieszeń. Jeśli szanowny czytelniku masz problem z regulacją geometrii ustawienia kół, to sprawdź w katalogu wyżej wymienionej firmy, czy jest w niej pomocny element regulacyjny.

mgr inż. Stefan Myszkowski – Studio Konstrukcyjno-Konsultacyjne, Wrocław

Informacja: Elementy regulacyjne geometrii ustawienia kół, produkcji amerykańskiej firmy Specialty Products, są dystrybuowane w kraju przez firmę Wimad, z Wrocławia.