Zużycie, uszkodzenie elementu układu kierowniczego oraz układu zawieszenia lub utrata wyważenia kół  może objawiać się wibracjami na kierownicy wyczuwalnymi w formie szarpania lub drgań. Przyczyną drgań mogą być rozmaite awarie elementów układu kierowniczego, a ich zlokalizowanie może zabrać nie tylko sporo czasu, ale też przyprawić o ból głowy nawet najbardziej doświadczonych mechaników. Przedstawimy tu główne przyczyny i objawy drgania kierownicy oraz porady ułatwiające szybką naprawę pojazdu.

Niewyważone opony

Każda opona charakteryzuje się nieco innym rozkładem wagi. Jeśli rozkład wagi jest nierówny, należy dodatkowo obciążyć nową oponę odpowiednimi odważnikami po jej montażu na felgę. Niestety z czasem odważniki mogą się przesunąć albo odpaść, co spowoduje, że opona będzie niewyważona. Nawet przy jeździe w dobrych warunkach, niewyważone opony mogą powodować drgania pojazdu. Drgania są wyczuwalne już przy prędkości 80-90 km/h i nasilają się po osiągnięciu około 100 km/h. Jeśli nie zareagujemy w porę, niewyważone opony mogą wpłynąć na przyspieszenie zużycia elementów układu kierowniczego i zawieszenia, zwiększenie zużycia paliwa lub nawet doprowadzić do rozerwania opon podczas jazdy.

Jeśli poczujemy drgania na kierownicy, należy dokonać oględzin wszystkich kół, zwracając szczególną uwagę na nierównomierne zużycie bieżnika, zagięte felgi oraz brakujące odważniki. Jeżeli zauważymy objawy niewyważenia opon na którymkolwiek z kół, należy skierować się do mechanika posiadającego wyważarkę do kół i oddać je do naprawy. Prawidłowa konserwacja opon obejmuje zmianę ich położenia średnio co około 11 000 km lub przynajmniej raz na dwa lata. Po przeprowadzeniu jakiejkolwiek naprawy lub montażu opony należy pamiętać o wyważeniu kół.

Nieprawidłowa geometria

Kolejną przyczyną wystąpienia drgań na kierownicy jest nieprawidłowe ustawienie kół. W większości przypadków ustawienie geometrii kół spowoduje ustąpienie drgań na kierownicy poprzez ustawienie wszystkich kół w tym samym kierunku. Jednym z najszybszych sposobów diagnozowania ustawienia kół jest obserwacją bieżnika opony. W przypadku nieprawidłowej geometrii kół, zauważymy nierównomierne zużycie opon, a środkowa część bieżnika będzie wytarta dużo bardziej niż brzegi opony. Jeśli zauważysz, że kierownica jest ustawiona prosto, a pojazd pomimo tego ściąga na jedną stronę drogi, powodem może być również niewłaściwa geometria kół.

Rozkalibrowanie ustawień geometrii zawieszenia może być spowodowane uszkodzeniem lub  zużyciem elementów układu zawieszenia. Przyczyną nieprawidłowego ustawienia kół może być także jazda po nierównych drogach lub wypadek. Geometria kół powinna być przeprowadzana przed jakąkolwiek dłuższą jazdą po obniżeniu lub podniesieniu zawieszenia, a także po montażu nowych części układu kierowniczego lub zawieszenia.

Uszkodzone lub zużyte łożyska kół

Jeśli drgania na kierownicy występują wyłącznie podczas skrętu, należy sprawdzić łożyska kół. Łożyska mocują piastę koła do zawieszenia pojazdu umożliwiając prawidłowy obrót koła. Jeśli jednak elementy te ulegną uszkodzeniu lub nie zostaną odpowiednio nasmarowane, możemy odczuwać drgania kierownicy. Łożyska kół zużywają się podczas częstej jazdy po drogach szutrowych i mogą zostać uszkodzone w wyniku jazdy przy wyższych prędkościach po wybojach, progach zwalniających bądź przez uderzenie w krawężnik. Modyfikacje układu kierowniczego i/lub zawieszenia mogą również wpłynąć na przedwczesne zużywanie się łożysk kół.

Innymi oznakami zużycia łożyska koła oprócz drgań na kierownicy mogą być nietypowe odgłosy dobiegające z uszkodzonego koła, nasilające się podczas przyspieszania. Do oznak zużycia zaliczamy również luz na kierownicy, jej ściąganie oraz nieprawidłowo działający system ABS.

Oto szybka metoda określenia, czy nietypowy hałas słyszany podczas jazdy może być spowodowany zużyciem lub uszkodzeniem łożyska przedniego koła: Podczas jazdy pojazdem nasłuchuj nietypowych dźwięków. Rozejrzyj się dookoła i, jeśli jest to możliwe, wykonaj szybki skręt w jednym kierunku lub zmień pas jazdy. Sprawdź, czy dźwięk stał się głośniejszy. Jeśli głośność się nie zmieniła, spróbuj zmienić pas jazdy lub skręcić w przeciwnym kierunku. Jeśli głośność zmienia się wraz ze zmianą kierunku, jest to najprawdopodobniej oznaka zużytego bądź uszkodzonego przedniego łożyska. Kierunek skrętu będzie wskazywał na to, które łożysko należy wymienić. Na przykład, przy skręcie w lewo obciążana jest prawa strona i na odwrót. Jeśli zauważyłeś wzrost natężenia hałasu podczas skrętu w lewo, oznacza to, że to właśnie prawe przednie łożysko koła jest do wymiany.

W celu ostatecznego ustalenia, czy łożysko koła uległo zużyciu czy uszkodzeniu, należy podnieść pojazd. Następnie należy ułożyć obie ręce przeciwlegle do siebie w pozycji wskazującej godzinę 12:00 i 6:00. Po ustawieniu rąk w podanej pozycji należy poruszyć kołem. Luz koła nie powinien być wyczuwalny. Jeśli koło przesunie się bardziej niż powinno lub usłyszysz odgłos tarcia podczas jego obrotu, łożysko koła jest najprawdopodobniej uszkodzone. Łożyska kół powinny być wymienione po zauważeniu pierwszych objawów ich zużycia lub uszkodzenia. Jeśli uszkodzone łożysko koła ulegnie całkowitemu uszkodzeniu, koło może się zatrzeć i spowodować ogromne uszkodzenia podczas jazdy.

Zużyte części układu zawieszenia lub układu kierowniczego

Niewielkie luzy którejkolwiek części układu kierowniczego i zawieszenia mogą spowodować odczuwalne pogorszenie działania całego układu. Wpływają również na stabilność pojazdu i jego sterowanie, czego objawem będzie wystąpienie drgań kierownicy. Dlatego należy sprawdzać układ wraz z jego elementami pod kątem zużycia oraz luzów. Rozpocznij od sprawdzenia wszystkich widocznych części, takich jak górne lub dolne sworznie wahaczy, końcówki drążków kierowniczych i tuleje. Jeśli zauważysz jakiekolwiek oznaki uszkodzenia lub nadmiernego luzu, dana część jest najprawdopodobniej uszkodzona i powinna zostać wymieniona. Obluzowane mocowania amortyzatorów, uszkodzone sprężyny i nieszczelne amortyzatory mogą być również przyczyną drgań na kierownicy. Należy więc je sprawdzić i w razie potrzeby wymienić.

Aby uzyskać więcej informacji na temat zużycia elementów układu kierowniczego i zawieszenia, przeczytaj artykuł udostępniony w sekcji materiałów technicznych zatytułowany Jazda pojazdem posiadającym zużyte elementy układu kierowniczego i zawieszenia.

Usterki hamulców

Jeśli drgania na kierownicy występują tylko podczas hamowania, a wibracje są wyczuwalne na pedale hamulca, usterka najprawdopodobniej dotyczy układu hamulcowego. Wibracje kierownicy mogą być spowodowane niecałkowitym zwolnieniem hamulca spowodowanym usterką natury układu mechanicznego lub hydraulicznego. Drgania powstają również przez omyłkowe zaciągnięcie hamulca postojowego. Przyczyną odczuwania wibracji na kierownicy w trakcie hamowania może być bicie tarczy hamulcowej, nierównomierna grubość tarczy (DTV) i/lub poważne przegrzanie i odkształcenie tarczy.

• Bicie tarczy hamulcowej

Wibracje kierownicy mogą być spowodowane przez źle zamontowaną tarczę hamulcową, która nie jest umiejscowiona równolegle w stosunku do piasty lub zacisków hamulcowych. Niewłaściwy montaż tarczy hamulcowej może być spowodowany rdzewieniem powierzchni piasty oraz nagromadzeniem zanieczyszczeń pomiędzy tarczą a piastą, co z prowadzi do bicia bocznego tarczy. Niewłaściwą praktyką jest również przykręcenie śrub koła zbyt wysokim momentem obrotowym i/lub montaż tarczy na odkształconej piaście. Mimo, że odkształcenia piasty są rzadkością, w ostatnich latach coraz częściej stosuje się podkładki dystansowe do kół, które mogą powodować nadmierne zużycie piasty. Jeśli podejrzewamy bicie tarczy hamulcowej, należy natychmiast sprawdzić hamulce, gdyż taka usterka może skutkować wydłużeniem drogi hamowani lub, co gorsza, awarią hamulca.

Aby wyeliminować bicie tarczy hamulcowej, należy zdemontować uszkodzoną tarczę i dokładnie oczyścić piastę oraz tarczę. Następnie należy zmierzyć grubość tarczy hamulcowej za pomocą mikrometru do pomiaru tarcz hamulcowych. Jeśli wynik nie mieści się w normie dopuszczalnej przez producenta, takiej tarczy nie należy ponownie montować i zaleca się jej wymianę. Jeśli wynik mieści się w normie producenta, należy ponownie zamontować tarczę hamulcową w innej pozycji w celu wyrównania jej powierzchni. Podczas ponownego montażu nie należy przykręcać śrub pozycjonujących zbyt wysokim momentem obrotowym. Jeżeli bicie występuje nawet po wykonaniu tych czynności, oznacza to piasta koła jest najprawdopodobniej uszkodzona i będzie wymagała wymiany.

• Nierównomierna grubość tarczy (DTV)

Jeżeli tarcza hamulcowa nie została prawidłowo zamontowana, właściwie wyrównana lub przykręcona odpowiednim momentem obrotowym, może się nierównomiernie zużywać i w niektórych miejscach będzie ona grubsza, a w innych cieńsza. Zanieczyszczenia układu, takie jak osady, rdza i brud, mogą być przyczyną nierównomiernej zmiany grubości tarczy (DTV). Wywarcie nacisku przez klocki hamulcowe na tarczę o nierównej powierzchni może skutkować pulsowaniem pedału hamulca. Drgania na kierownicy są odczuwalne, gdy klocki są wciskane w grubsze obszary tarczy, a następnie w cieńsze, bardziej zużyte, fragmenty. Odkształcona tarcza hamulcowa może spowodować wydłużenie drogi hamowania lub nawet awarię hamulca, podobnie jak ma to miejsce w przypadku bicia tarczy hamulcowej. Dlatego też jeśli podejrzewasz, że tarcza może mieć nierównomierną grubość, koniecznie sprawdź hamulce.

Bardzo częstą przyczyną odkształcenia tarcz hamulcowych jest zbyt mocne dokręcenie kół do pojazdu i/lub niedokręcanie śrub na krzyż podczas dokręcania kół właściwym momentem obrotowym. Nie należy korzystać z klucza udarowego do dokręcania śrub koła, chyba, że korzystamy z odpowiedniego adaptera momentu obrotowego.

W przypadku nierównomiernej zmiany grubości tarczy należy zmierzyć grubość tarczy hamulcowej za pomocą mikrometru do pomiaru tarcz hamulcowych. Jeśli wynik nie mieści się w normie dopuszczalnej przez producenta, takiej tarczy nie należy ponownie montować i zaleca się jej wymianę. Jeśli wynik mieści się w normie, należy zdemontować hamulce, dokładnie oczyścić części i zamontować je w sposób zapewniający prawidłowe wypoziomowanie (brak bicia tarczy). Należy zawsze zwracać uwagę na to, aby powierzchnie mocowania piast i tarcz oraz uchwyty zacisków hamulcowych były czyste, prowadnice były nasmarowane i swobodnie się poruszały, a śruby pozycjonujące tarczę i mocujące koło były dokręcone odpowiednim momentem obrotowym.

• Poważne przegrzanie i odkształcenie tarczy

Przy wielokrotnym hamowaniu w krótkich odstępach czasu, tarcze hamulcowe mogą nie mieć wystarczająco dużo czasu na rozproszenie ciepła i zaczną się przegrzewać. Po przegrzaniu tarczy hamulcowej następuje jej odkształcenie, które powoduje drgania na kierownicy oraz pedale hamulca podczas hamowania. Ciemnoniebieskie plamy na powierzchni tarczy są wyraźną oznaką przegrzania. Złej jakości klocki hamulcowe mogą się również przegrzewać i powodować odkształcenia tarczy w momencie dociskania ich do tarczy hamulcowej.

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek odkształceń tarczy hamulcowej niemieszczących się w normie lub uszkodzenia klocków hamulcowych, części te należy niezwłocznie wymienić, gdyż mogą stwarzać ryzyko obniżenia skuteczności hamowania. Spadek skuteczności hamowania jest tymczasowym obniżeniem lub pełną utratą siły hamowania z powodu przegrzania, którego można w łatwy sposób uniknąć, stosując odpowiedniej jakości części układu hamulcowego. Jeśli Twój pojazd musi gwałtownie hamować na stromych zjazdach lub podczas rajdów, zalecamy zakup klocków oraz tarcz hamulcowych o jakości fabrycznego wyposażenia OE, które zostały zaprojektowane specjalnie aby charakteryzować się dużą zdolnością odprowadzania ciepła.

Zapominanie o włączaniu kierunkowskazów przy zmianie pasa ruchu

Jeśli Twój pojazd jest wyposażony w Zaawansowane Systemy Wspomagania Kierowcy (ADAS) oraz funkcjonalności takie jak Układ Monitorowania Pasa Ruchu (LKA), Układ Ostrzegania o Niekontrolowanej Zmianie Pasa Ruchu (LDW) lub inny podobny system, oznacza to, że droga  podczas jazdy monitowana jest korzystając z inteligentnej kamery. Jeśli chcesz zmienić pas, a nie zasygnalizujesz tego kierunkowskazem, Zaawansowany System Wspomagania Kierowcy będzie myślał, że nieumyślnie wjeżdżasz na inny pas ruchu. Takie zaniechanie może skutkować aktywowaniem Elektrycznego Wspomagania Układu Kierowniczego (EPS) przez Zaawansowanego Systemu Wspomagania Kierowcy, który będzie próbował zatrzymać pojazd w granicach danego pasa lub przynajmniej ostrzec kierowcę o zmianie pasa wibracjami fotela, alarmem dźwiękowym bądź wibracjami kierownicy. Rozwiązaniem tego problemu jest pamiętanie o korzystaniu z kierunkowskazów przy zmianie pasa ruchu. Sygnalizowanie zmiany pasa ruchu jest ponadto wymagane, nawet jeśli nie posiadasz pojazdu z Zaawansowanym Systemem Wspomagania Kierowcy.

Powstanie drgań na kierownicy może mieć kilka przyczyn. Na przykład zużyty przegub może doprowadzić do nadmiernego zużycia opony, co w pewnym sensie może utrudniać diagnostykę. Dlatego też tak ważne jest szybkie diagnozowanie i naprawianie wszystkich usterek. Choć pojawienie się drgań na kierownicy może być spowodowane czymś tak błahym jak niedokręcona śruba lub niedopompowana opona, wszelkie wibracje mogą sygnalizować również o wiele poważniejszą awarię. Zignorowanie ich może mieć negatywny wpływ na bezpieczeństwo i stabilność pojazdu. Skorzystaj z naszych wskazówek i wyeliminuj wszystkie usterki działając w sposób logiczny, oszczędzając swój czas, nerwy i pieniądze.