Nowoczesne oleje silnikowe nadają się do długich okresów między wymianami. Jednak warunkiem osiągania wydłużonych przebiegów między przeglądami jest stosowanie odpowiedniej jakości filtrów oleju. Fałszywa oszczędność pod tym względem prowadzi do trwałego osadzenia się zanieczyszczeń w silniku, a w konsekwencji do postępującego zużycia jego elementów, a nawet zatarcia panewek lub ułożyskowania turbosprężarki.

Ponadto przy doborze zastosowanego produktu nie można kierować się tylko jego marką i cechami zewnętrznymi (wymiarami i rodzajem gwintu). Trzeba zwracać uwagę na oznaczenie katalogowe, ponieważ pod tym kryją się wewnętrzne różnice w budowie filtra, oraz na pochodzenie produktu.

Różnice w budowie filtra

W silnikach samochodów osobowych najczęściej są stosowane filtry pełnoprzepływowe (szeregowe), puszkowe lub rozbieralne. Puszkowy filtr oleju składa się z obudowy i wkładu filtracyjnego, a dodatkowo może być wyposażony w zawory:

• zawór zwrotny oraz
• zawór obejściowy.
   

Podstawowe elementy filtra oleju i przepływ oleju: 1 – uszczelka, 2 – zawór zwrotny, 3 – medium filtracyjne, 4 – obudowa filtra, 5 – zawór obejściowy A – dopływ zanieczyszczonego oleju, B – filtrowanie, C – wypływ czystego oleju do silnika

Zawór zwrotny, umieszczony na wlocie do filtra i/lub na wylocie z filtra zapobiega wypływowi oleju  zgromadzonego w filtrze i układzie smarowania do miski olejowej po wyłączeniu silnika i dłuższym postoju. Dzięki temu olej po ponownym uruchomieniu silnika natychmiast dociera do miejsc wymagających smarowania. Obecność lub brak tego elementu ma więc bardzo istotne znaczenie dla smarowania podzespołów odległych od pompy oleju, czego przykładem turbosprężarka.

Zawór obejściowy, nazywany też przelewowym lub zaworem by-pass, zapewnia przepływ oleju z pominięciem wkładu filtracyjnego podczas zimnego rozruchu, kiedy olej jest gęsty lub kiedy jest bardzo zanieczyszczony. W filtrze pozbawionym zaworu obejściowego intensywność smarowania obniża się po każdym rozruchu zimnego silnika. Olej o podwyższonej lepkości ma trudności z przepłynięciem przez element filtrujący, co grozi zatarciem silnika.

Zawory obejściowe mogą mieć jednak odmienne, fabrycznie ustawione charakterystyki, a to znaczy, że otwierają i zamykają się przy różnych wartościach ciśnienia oleju, a dokładniej różnicy ciśnień we wkładzie filtracyjnym. Należy pamiętać, że przy zużytym wkładzie filtracyjnym zawór obejściowy otworzy się nawet przy normalnej pracy silnika i pozwoli na stały przepływ niefiltrowanego oleju. Prawidłowa konstrukcja i wykonanie zaworu obejściowego świadczy o jakości filtra. Tego jednak mechanik nie jest w stanie sprawdzić.

Różnice w medium filtracyjnym

Filtry o identycznych wymiarach zewnętrznych i gwincie mogą się także różnić właściwościami zastosowanego w nich medium filtracyjnego. Producenci filtrów stosują różne media, które powinny charakteryzować się zatrzymywaniem jak najmniejszych cząstek stałych i niskimi oporami przepływu, przy zachowaniu odporności na niszczące działanie kwasów i temperaturę.

Z połączenia modyfikowanych, głównie syntetycznych olejów typu Longlife oraz zmienionej jakości paliw wynikają znacznie zwiększone wymagania odnośnie odporności chemicznej wkładów filtracyjnych. Produkty starzenia oleju wpływają negatywnie na medium wykonane głównie z celulozy. Dlatego coraz częściej stosuje się różnego rodzaju włókniny oraz materiały syntetyczne. Więcej na temat stosowanych materiałów filtracyjnych można znaleźć w numerze 2/2014 „Serwisu Motoryzacyjnego”.

Doboru zamiennika należy dokonywać wg katalogów, kierując się wskazaniami producentów (wymiary charakterystyczne, ciśnienia otwarcia zaworów). Objawy w rodzaju spadku mocy silnika, wzrostu zużycia paliwa i toksyczności spalin mogą świadczyć o zwiększeniu się oporów przepływu oleju przez filtr na skutek nadmiernego osadzenia się zanieczyszczeń na przegrodzie.