Współczesne samochody osobowe coraz częściej wyposażane są przez producentów w automatyczne skrzynie biegów. Podyktowane jest to nie tylko komfortem jazdy, ale również korzyściami jakie płyną z ograniczenia konsumpcji paliwa, jazdy z mniejszymi prędkościami obrotowymi silnika oraz możliwości jakie daje łączenie tego podzespołu z innymi systemami pojazdu (np. czytanie topografii terenu przed pojazdem). Właściwe i regularne serwisowanie automatycznych skrzyń biegów gwarantuje ich niezawodność w czasie eksploatacji.

Obecnie skrzynie automatyczne oferowane są zarówno w pojazdach segmentu wyższego, ale również coraz częściej spotykane w pojazdach klasy kompaktowej – skrzynia ZF 9 biegowa Fiat 500X (Rys. 2). Kierowcy coraz częściej sami wybierają takie rozwiązanie ze względu na szybsze przełączanie w trybie sportowym. Najnowsze skrzynie automatyczne zmieniają przełączenia nawet poniżej 200 milisekund i pozwalają na redukcję nawet o 6 biegów.

Według danych z rynku niemieckiego w 2013 roku aż 24% pojazdów wyposażonych było w skrzynie automatyczne. W Polsce współczynnik ten szacujemy na około 13%, co już dzisiaj daje znaczący udział w rynku. Potencjał komponentów do wymiany tylko samego oleju w skrzyni (olej, filtr, miska, uszczelki, śruby itp.) wynosi na rynku polskim co najmniej 50 milionów Euro (Rys. 3). Dla warsztatów stwarza to możliwość wprowadzenia dodatkowej usługi serwisowej, która może podnieść rentowność działalności.

Zestawy serwisowe ZF Parts

Firma ZF jako renomowany producent automatycznych skrzyń biegów udostępnia pod marką ZF Parts kompletne zestawy serwisowe służące do wymiany oleju we wszystkich pięcio i sześciobiegowych przekładniach produkcji ZF. Firma opracowała również szczegółowe wskazówki serwisowe pozwalające na szybką i sprawną wymianę oleju, które załączane są do każdego zestawu oraz udostępniane na stronach internetowych.

Dzięki odpowiedniej konstrukcji, automatyczne skrzynie ZF zapewniają komfortową i dynamiczną zmianę biegów. Swoją trwałość zawdzięczają wysokowartościowym olejom LifeguardFluid, którymi napełniane są już na etapie produkcji. Eksperci koncernu ZF zalecają jego wymianę po przejechaniu 80-120 tysięcy kilometrów lub po upływie ośmiu lat. Duże obciążenie skrzyni biegów np. poprzez szybką sportową jazdę, częstą jazdę w mieście, długie autostradowe przejazdy lub częste podróże z przyczepą mogą skutkować wcześniejszą koniecznością wymiany oleju przekładniowego.

Właściwie przeprowadzona wymiana oleju  zmniejsza ryzyko zużycia i awarii automatycznej skrzyni, jednocześnie zwiększając komfort jazdy. Zmniejsza się też zużycie paliwa oraz emisja CO2. Profesjonalny sposób wymiany oleju z pewności umacnia też pozycję warsztatu w oczach klientów.

Oferowane zestawy ZF Parts zawierają wszystkie elementy potrzebne do wymiany oleju w każdej z pięcio i sześciobiegowych automatycznych skrzyń biegów ZF do pojazdów osobowych. Do zestawu prócz siedmiu litrów oleju LifeguardFluid, dołączane są również magnesy, filtr, miska olejowa, uszczelki, śruby mocujące i śruby pokrywy. To duże ułatwienie dla mechaników, gdyż pozwala im zaoszczędzić czas potrzebny na wyszukanie u dystrybutora każdego elementu z osobna. Zestawy ZF Parts znajdują zastosowanie nie tylko podczas wymiany oleju wraz z wymianą filtra, ale także w trakcie innych prac konserwacyjnych i naprawczych skrzyni biegów, podczas których musi zostać wymieniony olej (Rys. 4).

Najczęstszymi problemami występującymi w pracy automatycznych skrzyń biegów jest zbyt niski poziom oleju. Najważniejszą czynnością serwisową od której powinno się zacząć jej przegląd, jest sprawdzenie poziomu płynu i podjęcie decyzji o jego wymianie lub ewentualnym uzupełnieniu. Utrata 1,5 litra oleju może stwarzać problemy w pracy skrzyni, powodując spowolnienie przełączania biegów – szczególnie przy dużych prędkościach obrotowych silnika. Niewystarczające przenoszenie mocy na koła, może powodować dalsze problemy i prowadzić do poważnego uszkodzenia przekładni. Oględziny wizualne oleju, polegające na stwierdzeniu jego stopnia zużycia (kolor czarny), sprawdzenie jego zapachu (charakterystyczny zapach spalenizny), mogą świadczyć o przeciążeniu elementów wewnętrznych skrzyni. W takich wypadkach sama zmiana oleju moze nie być wystarczająca do poprawnej pracy przekładni. Konieczna może być wymiana takich elementów jak: okładziny cierne sprzęgieł i hamulców, konwertera oraz modułu mechatronicznego. Wysokie przeciążenia powodują zmiany temperatury, czego skutkiem dodatkowo jest szybsze „starzenie” się oleju, a co za tym idzie – kluczowa staje się wymiana oleju w przekładni. 

Najważniejsze wskazówki dotyczące wymiany oleju w skrzyniach automatycznych ZF (Rys. 5)

• Aby zapobiec uszkodzeniu skrzyni biegów podczas wymiany oleju, należy postępować ściśle według wytycznych producenta pojazdu.
• W przypadku braku oleju w przekładni automatycznej, absolutnie nie należy holować takiego pojazdu.
• Dużej staranności wymaga wymiana miski olejowej: w stałej misce należy w określonej kolejności „na krzyż” poluzować wszystkie śruby, aby nie uległa odkształceniom. Również podczas przykręcania miski olejowej z nową uszczelką należy zwrócić uwagę na właściwy moment dokręcania oraz dokręcanie śrub na krzyż (Rys. 6).
• Podczas napełniania skrzyni nowym olejem, powinno się używać wyłącznie dołączonego oleju ZF LifeguardFluid, dobranego specjalnie do danej skrzyni ZF. Niewłaściwy olej powoduje zmianę wartości tarcia, co przekłada się na jakość zmiany biegów i może doprowadzić do awarii skrzyni.
• Absolutnie nie wolno stosować żadnych dodatków „polepszających pracę skrzyni”, gdyż prowadzi to do zmiany składu chemicznego oleju.
• Ilość oleju przekładniowego musi dokładnie odpowiadać przewidzianemu poziomowi. Zbyt mała ilość oleju może skutkować szybkim uszkodzeniem skrzyni. Jeśli oleju będzie zbyt dużo, powoduje on przegrzewanie się przekładni, dalej jeżeli zacznie wypływać przez przelew w przekładni, może zapalić się w kontakcie z gorącymi częściami pojazdu np. układem wydechowym.

1/6Galeria

Previous Next

Previous Next

Procedura sprawdzania i wymiany oleju dla serii 6 HP: (w zależności od wersji może się różnić miską olejową, parametrami lub obsługą).

1. Sprawdzanie poziomu oleju
   • Temperatura oleju musi wynosić pomiędzy 30° a 35°C, w celu jej zweryfikowania należy użyć diagnoskopu do monitorowania temperatury.
   • Pojazd powinien stać wypoziomowany z włączonym silnikiem na biegu jałowym i z włączonym układem klimatyzacji.
   • Naciskamy pedał hamulca, zaciągamy hamulec ręczny i zaczynamy przełączać dźwignię zmiany biegów na pozycję D oraz R – zatrzymując się na krótko w każdej pozycji, nim przełączymy na pozycję parkingową P.
   • Z chodzącym silnikiem na biegu jałowym i dźwignią zmiany biegów na pozycji P, odkręcamy śrubę otworu wlewowego monitorując cały czas temperaturę oleju – jeżeli przy temperaturze 35°C przez otwór wycieknie niewielka ilość  płynu to poziom oleju jest prawidłowy. W razie braku wycieku, należy uzupełnić olej, aż do jego przelania przez otwór, następnie zakręcamy otwór wlewowy.
2. Wymiana oleju
   • Kluczowym elementem procedury jest stwierdzenie, czy po spuszczeniu oleju i odkręceniu miski olejowej na magnesach oraz w oleju widoczne są opiłki metalu lub większe odłamki. Jeżeli tak, należy przyjąć że doszło do uszkodzenia wewnętrznych elementów przekładni – powinna zostać poddana dokładnej weryfikacji i naprawie. Jeżeli magnesy są czyste, możemy przystąpić do wymiany oleju:
   • Przy wymianie trzeba pamiętać, że miski wykonane z tworzywa gdzie uszczelka oraz filer są zintegrowane w misce, zawsze traktowane jako jednorazowe i należy je bezwarunkowo wymieniać.
   • Z silnikiem wyłączonym i z dźwignia skrzyni biegów na P odkręcamy otwór wlewowy, nalewamy nowy olej do momentu jego przelania przez otwór.
   • Zakręcamy otwór wlewowy, załączamy silnik i chwilę czekamy pozwalając świeżemu olejowi na cyrkulację w systemie, następnie na pracującym silniku ponownie odkręcamy śrubę otworu wlewowego i dolewamy olej, aż do momentu przelania.
   • Następnie postępujemy jak w procedurze opisanej w Części 1.
   • Po wymianie oleju należy również przeprowadzić proces adaptacji skrzyni. Jego zadaniem jest wyrównywanie odchyleń wynikających z tolerancji przy produkcji seryjnej elementów skrzyni i następujących w nich zmian zachodzących w czasie eksploatacyjnym przekładni.

Uwaga: należy sprawdzać olej przy temperaturze 35°C, gdyż olej ma silne właściwości termokurczliwe i już w 45° – 50°C może dojść do ubytku nawet 1,5 litra.

W wersji skrzyni automatycznej z zaworem termostatycznym, temperatura oleju przekładniowego po wymianie oleju musi podczas jazdy próbnej osiągnąć temperaturę minimum 75°C (dopiero przy takiej wartości zawór termostatyczny otworzy się). Następnie po jeździe próbnej należy odczekać do schłodzenia się przekładni i gdy temperatura oleju spadnie do 35°C ponownie sprawdzamy poziom oleju zgodnie z  procedurą opisaną w Części 1 (Rys. 7).

Wymiana statyczna oleju:

Przy tak zwanej statycznej wymiany oleju, gdzie demontowana  jest tylko miska olejowa dochodzi do wymiany najwyżej 50% oleju w przekładni. W przypadku normalnej eksploatacji oraz regularnej wymiany zalecanej przez producenta skrzyni, jest to wystarczająca ilość. Jeżeli warsztat zamierza wymienić większą objętość płynu, należy spuścić olej z przekładni hydrokinetycznej, co wymaga odkręcenia modułu mechatronicznego skrzyni i pozostawieniu pojazdu ze zdjętym elementem na 12 godzin. Do momentu wypłynięcia olej kanałami sterującymi w przekładni hydrokinetycznej dla sprzęgła mostkującego.

W sytuacji gdy nie ma na to czasu, istnieje możliwość użycia kompresora i podania sprężonego powietrza jednym z kanałów – nastąpi „wypchnięcie” pozostałego oleju z przekładni. Sprężonym powietrzem można również przedmuchać układ chłodzenia automatycznej skrzyni biegów, pozwala to usunąć resztki znajdującego się tam płynu (Rys. 8). Do ewentualnego przepłukiwania skrzyni biegów w tak zwanej „dynamicznej wymianie” używamy tylko oleju. Chemiczne środki czyszczące mają degradacyjny wpływ na okładziny – przede wszystkim sprzęgła mostkującego. Osadzają się też na tarczach ciernych sprzęgieł i hamulców. W dłuższej perspektywie czasu wpływają na ich stabilność.

Diagnostyka:

Bardzo ważną czynnością przy wymianie oleju, jest wcześniejsze zdiagnozowanie ewentualnych problemów w pracy skrzyni automatycznej. Do jej prawidłowego przeprowadzenia niezbędne jest posiadanie odpowiedniej dokumentacji, a przede wszystkim  umiejętności czytania schematu połączeń tak zwanej „matrycy zmian biegów skrzyni”. Ułatwia to ustalenie, który z elementów (hamulec czy sprzęgło), uległo uszkodzeniu oraz pozwala na ustalenie nieprawidłowej pracy zaworów EDS (Rys. 9 i 10). W sześciobiegowych automatycznych skrzyniach serii 6 HP firmy ZF zawsze pracują dwa elementy. W momencie przełączania biegu zmienia się stan tylko jednego elementu. Jeżeli warsztat potrafi diagnozować i czytać schemat przełączeń danej skrzyni biegów, może znacząco ograniczyć czas na poszukiwanie usterki.

1/4Galeria

Previous Next

Demontaż modułu mechatronicznego:

Przy ewentualnym demontażu modułu mechatronicznego skrzyni, istnieje możliwość zmierzenia wszystkich zaworów EDS i sprawdzeniu czy działają one prawidłowo (Rys. 10). W swoich skrzyniach automatycznych firma ZF stosuje zarówno zawory o charakterystyce rosnącej, jak i malejącej. Zawór rosnący otwiera się proporcjonalnie do podawanego napięcia, odwrotnie jest w przypadku zaworu o charakterystyce malejącej – zamyka się on proporcjonalnie do podawanego napięcia. Dla rozróżnienia zawory o różnych charakterystykach, oznaczone są zawsze innym kolorem i ze względu na różne rozmiary pasowania gniazda dla obudowy, nie można ich pomylić (Rys. 12). Rozebranie modułu mechatronicznego jest dość prostą czynnością i w razie potrzeby warsztat może wymienić wadliwe zawory, czy tłumiki i regulatory ciśnienia. Przy tej procedurze należy uważać na rozładowanie elektrostatyczne ESD (Electro Statical Discharge), gdyż zastosowanie mikroelektroniki oraz częściowo otwartych złączy w module elektronicznym wymaga szczególnej uwagi w zakresie ich zabezpieczania elektrostatycznego. Podczas ewentualnego demontażu modułu mechatronicznego na skutek kontaktu mechanika z uziemionym przedmiotem, może dojść do rozładowania elektrostatycznego. Styków gniazda elektrycznego nie wolno dotykać rękami, bez uziemienia pracownika (Rys. 13).

Po otwarciu modułu mechatronicznego należy pamiętać o wymianie uszczelniającej płyty separacyjnej. Przy otwarciu mechatroniki należy zwrócić uwagę na położenie elementów regulujących ciśnienie, aby nie pomylić ich położenia w płycie zaworów. Należy sprawdzić i wymienić tłumiki zaworów EDS, ulęgają one zużyciu (Rys. 13a i 13b).

Po odkręceniu modułu mechatronicznego od skrzyni powinno się również wymienić uszczelkę okularową dla głównego kanału ssącego oraz ciśnieniowego – znajduje się ona pomiędzy przekładnią a mechatroniką. Wymiany wymagają też tulejki uszczelniające dla kanałów sterujących hamulcami i sprzęgłami (Rys. 14 i 15).

Uwaga: Zanim przystąpimy do szukania usterki w samej przekładni czy module mechatronicznym, należy wcześniej zwrócić uwagę na elementy zewnętrzne. Nie zawsze winę za nieprawidłową pracę przekładni czy wibracje na skrzyni ponosi sama przekładnia. Należy sprawdzić elementy które mogą mieć wpływ na jej zachowanie, jak np., elastyczne podpory wału napędowego – tzw. tarcze Hardy’ego (Rys. 16), czy poduszki łożyskowania skrzyni. Skrzynie 8 biegowe serii 8HP maja wał napędowy wsuwany – co znacznie zmniejsza masę, dzięki braku kołnierza oraz połączenia śrubowego.

1/8Galeria

Previous Next

Previous Next