Dwumasowe koło zamachowe (DKZ) odgrywa kluczową rolę w nowoczesnych konstrukcjach silnikowych, które pomimo coraz większych mocy i wyższych momentów obrotowych nie ustępują kulturą pracy ich poprzednikom. Konstrukcja DKZ to zintegrowany system sprężyn i tłumików, który sprawnie pochłania i niemal całkowicie eliminuje wibracje skrętne powstające w układzie przeniesienia napędu.

Często, gdy podczas wizyty samochodu w warsztacie z układu przeniesienia napędu dochodzą niepokojące odgłosy, element DKZ staje się pierwszym podejrzanym. Okazuje się jednak, że w wielu przypadkach nie jest on źródłem problemu. W poniższym artykule eksperci ZF Aftermarket wyjaśniają, w jaki sposób najlepiej rozpoznać i wykluczyć przyczyny występowania nietypowych odgłosów, przejść do ich skutecznej naprawy i uchronić się przed czasochłonną wymianą komponentów.

Konstrukcja dwumasowego koła zamachowego (DKZ) składa się z masy pierwotnej i wtórnej, a cały element znajduje się pomiędzy skrzynią biegów, a silnikiem. Obydwie masy koła zamachowego są odseparowane od siebie i połączone układem sprężyn i tłumików zainstalowanych w łożysku ślizgowym lub rolkowym, które umożliwia ich obrót względem siebie. Drgania skrętne wytwarzane przez silnik są w ten sposób zmniejszone i w dużej mierze odseparowywane od reszty układu napędowego. Powoduje to mniejszy hałas i większą kulturę pracy silnika. W przypadku pojawienia się niepokojących dźwięków w układzie napędowym bardzo często pierwsze podejrzenie pada na DKZ. Nierzadką praktyką w takiej sytuacji staje się wymiana tego komponentu, która nie zostaje właściwie poprzedzona diagnostyką. Bazując na swoich doświadczeniach, eksperci ZF Aftermarket doradzają przeprowadzenie drobiazgowej inspekcji przed rozpoczęciem kosztownej i czasochłonnej wymiany DKZ.

Jazda próbna źródłem cennych informacji

Po pierwsze, należy wykonać jazdę próbną. Jeśli w trakcie uruchamiania silnika usłyszymy niepokojące dźwięki, może to wskazywać na uszkodzenie DKZ. Podobne objawy mogą pojawić się w przypadku zbyt niskiej prędkości rozruchowej silnika, które są spowodowane zbyt niskim napięciem prądu, jakie trafia na rozrusznik. Efekt ten może być spowodowany zużyciem rozrusznika lub utlenianiem się metalu na powierzchni styku klem akumulatora. W celu wykluczenia tego efektu, eksperci ZF Aftermarket zalecają zastosowanie specjalnie opracowanej procedury oczyszczania powierzchni stykowych akumulatora.

Inna przyczyna powstawania niepokojących odgłosów może leżeć po stronie uszkodzenia łożyska w jednym z kół napinających pasek klinowy. Natomiast można podejrzewać uszkodzenie DKZ, jeżeli odgłosy występują podczas normalnego przyspieszania i zmiany biegów. W celu weryfikacji należy dynamicznie przyspieszyć samochodem pozostającym na wysokim biegu przy pełnym otwarciu przepustnicy i wkręcając silnik na obroty powyżej prędkości biegu jałowego – ok. 1200 obr./min. Jeśli podczas tego procesu nie występują odgłosy uderzenia, nietypowe wibracje lub drgania pojazdu, to w większości przypadków można wykluczyć DKZ jako źródło awarii.

Identyfikacja problemu za pomocą diagnostyki silnika

Diagnostyka silnika może dostarczyć dodatkowych informacji, jak pomiar prędkości początkowej silnika oraz regulacji ciśnienia wtrysku. Specyficzne wartości spoczynkowe na biegu jałowym dla regulacji poszczególnych cylindrów mogą wskazywać na niewłaściwie działające wtryskiwacze. Jeśli przy wartości spoczynkowej występują wibracje, może to doprowadzić do przeciążenia DKZ, szczególnie przy pełnym otwarciu przepustnicy. Ten sam efekt może dotyczyć nieprecyzyjnego sterowania silnikiem, które może być spowodowane błędnie ustawionymi kołami rozrządu w napędzie pasowym. Urządzenia testujące mogą również wskazać usterki bezpośrednio w jednostce sterującej silnika (ECU), jak również zmiany spowodowane przez chip tuning, które mogą doprowadzić do uszkodzenia DKZ.

Po przeprowadzeniu jazdy próbnej i elektronicznej diagnostyki silnika, mechanik powinien wykonać wizualną i mechaniczną kontrolę DKZ. Odbarwiona powierzchnia cierna wtórnego koła zamachowego wskazuje na mocno przegrzane lub przeciążone DKZ. Dzieje się tak, gdy kierowca pozwala na zbyt długie ześlizgiwanie się sprzęgła. Dłuższy czas przegrzewania DKZ może spowodować stwardnienie specjalnego smaru stosowanego w tym elemencie. Jeśli widoczne są pęknięcia na powierzchni ciernej DKZ, należy je bezzwłocznie wymienić. Pęknięcia mogą doprowadzić do jego rozerwania przy granicznej prędkości, czego skutkiem będzie całkowita awaria elementu. Żółtawe przebarwienia pod powierzchnią cierną – na przykład między nitami – są również wskazówką do dokonania wymiany podzespołu, ponieważ w takim wypadku łożysko osiowe DKZ zużyło się przedwcześnie i może to powodować słyszalny hałas podczas jazdy. Inne widoczne oznaki zużycia DKZ obejmują fragmenty smaru, które wydostają się na zewnątrz obudowy elementu. Należy jednak pamiętać, że niewielkie ślady smaru nie stanowią problemu, ponieważ w niektórych przypadkach (w zależności od producenta pojazdu), mogą wynikać z konstrukcji i nie mają wpływu na poprawność działania DKZ.

Narzędzie Sachs – kontrola zamontowanego i zdemontowanego DKZ

ZF Aftermarket oferuje swoim partnerom warsztatowym narzędzie do szybkiej i profesjonalnej kontroli dwumasowych kół zamachowych Sachs w samochodach osobowych i lekkich pojazdach użytkowych. Narzędzia te są dostosowane do potrzeb warsztatów i skutecznie zapobiegają kosztowym uszkodzeniom, jakie mogą powstać podczas montażu nowego sprzęgła. Narzędzie pozwala na szczegółową kontrolę elementów DKZ – swobodę ruchu amortyzatorów skrętnych, regularność siły tłumienia sprężyn amortyzatora skrętnego, stanu łożyska osiowego i skoku przemieszczenia się łożyska promieniowego. W przypadku w pełni sprawnego i poprawnie działającego DKZ, wszystkie kąty i rekomendowana przyłożona siła w obu kierunkach ruchu powinny być identyczne. Nie powinny natomiast występować żadne niepożądane ruchy, a elementy wewnątrz komponentu nie powinny się dotykać się lub ocierać o siebie. Każde z powyższych może wskazywać na wadliwe elementy DKZ, takie jak pęknięte sprężyny lub wyrobione ślizgacze. Mogą one ulegać zużyciu wewnątrz obudowy DKZ, co skutkuje wyciekami smaru. W takiej sytuacji należy bezwzględnie wymienić element.

Dodatkowa wskazówka ekspertów ZF: charakterystyczny dźwięk „uderzania”, podczas wykonywania testu nacisku jest pozytywnym znakiem – wskazującym właściwą konsystencję specjalnego smaru zastosowanego w DKZ.

ZF Aftermarket jest zdecydowanym zwolennikiem szkoleń, które mogą przygotować mechaników do obsługi współczesnych samochodów. Zgodnie z tą doktryną firma zapewnia specjalistyczne szkolenia techniczne w wybranej tematyce w ramach konceptu warsztatowego ZF [pro]Tech. Doświadczeni szkoleniowcy udzielają podczas nich teoretycznych i praktycznych wskazówek dotyczących postępowania z oryginalnymi częściami marek ZF podczas diagnostyki, serwisowania i naprawy.