Ze względu na postępujący trend ograniczania zużycia paliwa oraz emisji gazów cieplarnianych konstrukcje układów napędowych stają się coraz bardziej skomplikowane. Dla pojazdów wyposażonych w automatyczne skrzynie biegów niezwykle istotne jest, aby olej typu ATF był dobrany prawidłowo, tak aby spełniał swoje zadania poprzez cały okres użytkowania.

Obecnie popularność automatycznych skrzyń biegów jest coraz większa. Skrzynia biegów jest połączona z silnikiem, przekazując moc na koła, automatycznie zmieniając przełożenie podczas ruchu pojazdu. Pomimo, że proces ten wydaje się prosty, to u podstaw leży wiele złożonych wymagań technicznych.

Producenci pojazdów przywiązują coraz większą wagę do skrzyń automatycznych, traktując je jako zespoły, które stanowią integralną część układu napędowego. Tylko w ten sposób można uzyskać wzrost osiągów, zmniejszenie zużycia paliwa, obniżenie emisji spalin oraz większy komfort jazdy.

Automatyczne skrzynie biegów składają się z wielu elementów, które wykonane są z różnych materiałów, tak aby całość działała płynnie i niezawodnie. Główne elementy to przemiennik momentu obrotowego, przekładnie planetarne, odśrodkowa pompa oleju, uszczelnienia oraz zespoły tarcz ciernych (sprzęgła, hamulce).

Automatyczne skrzynie biegów ewoluują, wzrasta liczba biegów oraz wartość momentu obrotowego. A używane do konstrukcji materiały są coraz lżejsze. Stawia to coraz wyższe wymagania olejom typu ATF, zapewniającym prawidłowe funkcjonowanie przekładni automatycznych.

Olej typu ATF jest prawdopodobnie najbardziej złożonym środkiem smarnym. Musi chłodzić oraz smarować, jak również przekazywać moc oraz ciśnienie. Jednocześnie musi sprostać czasem sprzecznym wymaganiom. Przykładowo powinien zmniejszać tarcie, aby sprawność skrzyni biegów była jak największa, a jednocześnie musi zapewniać brak poślizgu pomiędzy tarczami ciernymi, aby zmiana biegów była szybka. Widać zatem, że charakterystyka tarcia musi być ściśle określona. Dodatkowo właściwości te muszą być zachowane przez cały okres pomiędzy wymianami, zatem bardzo istotna jest znaczna odporność na ścinanie oraz utlenianie. Do prawidłowej pracy skrzyni biegów konieczne jest również aby olej zachowywał odpowiednią płynność w niskich temperaturach, jak również nie mogą pojawiać się drgania tarcz ciernych. Wszystko to przy nieustającym trendzie do zmniejszenia zużycia paliwa i emisji spalin.

Jak zatem widać z powyższego opisu nie jest możliwe, aby istniał jeden uniwersalny olej typu ATF do różnych typów skrzyń biegów, konstrukcji nowych jak i już istniejących.

Skutkiem zastosowania oleju, który nie został opracowany do konkretnego typu skrzyni automatycznej może być wiele problemów, takich jak: brak przyspieszenia, trudności w zmianie biegów, zwiększone zużycie elementów. W najgorszym razie kosztowna awaria. Niektórych uszkodzeń nie można zauważyć tuż po wymianie oleju, natomiast będą odczuwalne w dłuższej perspektywie.

Zalety płynące z zastosowania dedykowanego oleju ATF mogą przynieść realne korzyści, w postaci niższych całkowitych kosztów eksploatacji, obniżonych kosztów serwisowania, zwiększonej niezawodności, zmniejszonego zużycia paliwa i lepszych wrażeń z jazdy.

Opracowanie i walidacja płynów do automatycznych skrzyń biegów jest złożonym procesem, ze względu na szeroki zakres wymagań dotyczący parametrów oraz materiałów użytych w konstrukcji przekładni. Badania specyficzne dla poszczególnych producentów (OEM) oraz testy branżowe muszą być przeprowadzane, w celu sprawdzenia działania oleju ATF przed ostatecznymi długotrwałymi testami niezawodności i weryfikacją w testach drogowych.

Oleje ATF, które mają prawidłowo skomponowaną recepturę, zostały przetestowane i zaaprobowane, składają się ze zrównoważonej mieszaniny olejów bazowych, dodatków jakościowych oraz modyfikatorów lepkości. Wpływ każdego z wymienionych składników na parametry i funkcje gotowego produktu jest bardzo istotny. Kluczowymi dodatkami wpływającymi na parametry są: modyfikatory tarcia, detergenty, dyspergatory, środki przeciwpienne i przeciwzużyciowe, inhibitory utlenania i korozji oraz depresatory.

Zawartość każdego z wyżej wymienionych dodatków musi być ściśle określona, tak aby mogły współpracować i pełnić określone funkcje. Chemicy, specjaliści z branży, tworzą te złożone receptury w taki sposób, aby żaden z dodatków uszlachetniających (np.: przeciwzużyciowe i modyfikatory tarcia oraz inne) nie wchodziły ze sobą w konflikt. Tylko w ten sposób możliwe jest osiągnięcie założonych celów dla oleju typu ATF.

Tak znaczący poziom inwestycji powinien sprawić, że sformułowanie “dedykowany ATF” jest oparte na restrykcyjnych badaniach oraz testach, daje to każdemu możliwość, by zobaczyć rzeczywiste korzyści, jakie przynosi taki olej, zapewniając spokój w trakcie eksploatacji pojazdu.

O przekładnię automatyczną należy się troszczyć podobnie jak robimy to z silnikiem w samochodzie, czyli regularnie wymieniać olej zgodnie z zaleceniami producentów przekładni. W zależności od modelu automatycznej skrzyni biegów wymiany oleju dokonuje się co 60-100 tys. km lub co 2-3 lata.

Wymianę można przeprowadzić dwoma metodami: statyczną i dynamiczną. Różnic pomiędzy tymi metodami jest kilka. A najważniejszą z nich jest ilość wymienianego oleju w przekładni. Wymiana statyczna to usunięcie/wymiana części oleju przez korek spustowy – nazywa się ją również wymianą grawitacyjną. Ze względu na budowę przekładni tą metodą wymieniamy tylko część oleju, to jest  od 40 do 60% objętości znajdującej się w przekładni. Natomiast wymiana dynamiczna to “pełna wymiana” przeprowadzona przy pomocy specjalnych urządzeń do tego przeznaczonych. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom firma FUCHS uruchomiła program „Gear+”, który ma na celu kompleksowo pomóc warsztatom przy wdrożeniu dynamicznej wymiany oleju w przekładniach automatycznych. Więcej informacji dotyczących Programu Gear+ można znaleźć na stronie: www.gearplus.pl

FUCHS jako lider rozwiązań w branży środków smarnych, ma kompleksową ofertę olejów typu ATF, zaprojektowanych tak, aby spełnić wymagania poszczególnych automatycznych skrzyń biegów. Więcej informacji dotyczących naszych produktów ATF można znaleźć na www.fuchs.com/pl.

Autor: Agnieszka Nytko, Menedżer Produktu ds. Motoryzacyjnych Środków Smarnych FUCHS Oil Corporation (PL) Sp. z o.o.