Czy manualne skrzynie biegów są awaryjne? Wszystko zależy od trzech rzeczy: sposobu eksploatacji, serwisowania, a także jakości podzespołów, zastosowanych przez producenta samochodu. Jakie są typowe problemy manualnych skrzyń biegów?

Manualne skrzynie biegów są tańsze w serwisowaniu niż przekładnie automatyczne. Nowe samochody z ręcznymi skrzyniami biegów są też tańsze w zakupie.

Jednak w naszym kraju przybywa samochodów z automatycznymi skrzyniami biegów. Dzieje się tak, na skutek tego, że nasi rodacy coraz częściej kupują auta premium. A w nich dominują skrzynie automatyczne. Poza tym rynek zasilany jest przez nowe samochody. A te, na skutek masowego wprowadzania napędów hybrydowych, są często wyposażane w automatyczne skrzynie biegów CVT. Jednak w najbliższych latach pozycja manualnych skrzyń biegów w Polsce wydaje się być niezagrożona.

Jak działa manualna skrzynia biegów?

Skrzynia biegów jest stosowana po to, aby zapewnić optymalne przekazywanie mocy z silnika na koła samochodu, w zależności od obciążenia w danej chwili. Poza tym skrzynia biegów umożliwia jazdę do tyłu.

Elementem łączącym ręczną skrzynię biegów z silnikiem jest sprzęgło. Po załączeniu sprzęgło przekazuje napęd z koła zamachowego albo z dwumasowego koła zamachowego, na skrzynię biegów. Napęd ze skrzyni biegów jest z kolei przekazywany na koła napędzane. W samochodach z napędem na przednią oś, napęd jest przekazywany na koła za pomocą półosi napędowych. W samochodach z napędem na tył albo z napędem 4×4, napęd z ręcznej skrzyni biegów przekazywany jest na przekładnię rozdzielczą, na przekładnię kątową, do sprzęgła Haldex itd., w zależności od zastosowanych rozwiązań.

Manualna skrzynia biegów zamontowana jest obok silnika, najczęściej poprzecznie. W samochodach z napędem na tył może być zamontowana wzdłużnie, tak samo jak silnik. Wewnątrz ręcznej skrzyni biegów znajdują się trzy wałki: wałek sprzęgłowy, wałek pośredni i wałek główny. Wałek sprzęgłowy napędzany jest przez sprzęgło.

Na wszystkich trzech wałkach zamontowane są koła zębate. Na wałku pośrednim i na wałku głównym znajdują się pary kół, które odpowiadają za określone biegi. Koła zębate połączone są ze sobą za pomocą synchronizatorów, czyli sprzęgieł cierno-zębatych.

Podzespoły składowe ręcznej skrzyni biegów pracują w oleju przekładniowym, który ma specyfikację ustaloną przed producenta samochodu. Olej przekładniowy zapewnia płynną pracę części, smaruje je, wycisza i chroni przed korozją.

Co wpływa na zużycie ręcznych skrzyń biegów?

Ręczne skrzynie biegów zużywają się szybciej w tych samochodach, które są eksploatowane w mieście. Dlaczego? Ze względu na bardzo częstą zmianę biegów, która jest konieczna w trakcie jazdy miejskiej.

Manualne skrzynie biegów zużywają się także w przyspieszonym tempie podczas:

• agresywnej jazdy samochodem;
• stosowania eko-jazdy z częstym hamowaniem silnikiem, a także jazdy z dość niską prędkością na bardzo wysokim biegu,
• niewłaściwej zmiany biegów, powodującej szarpanie;
• zmiany biegów bez wciśniętego albo bez wciśniętego do końca sprzęgła;
• nieodpowiedniego serwisowania, czyli rezygnacji z terminowej wymiany oleju przekładniowego (co 100 tys. km przebiegu) albo stosowania oleju przekładniowego o innej specyfikacji, niż zalecana przez producenta pojazdu.

Okazuje się, że skrzynia biegów niszczy się nawet wtedy, gdy kierowca trzyma rękę na drążku, w trakcie jazdy.

Skrzynie biegów mogą także ulegać awariom na skutek wad produkcyjnych, które mogą powodować wycieki oleju przekładniowego.

Objawy awarii manualnej skrzyni biegów – co mogą oznaczać?

Jakie objawy awarii powinny natychmiast zwrócić uwagę kierowcy? To problemy z załączeniem biegów (opór podczas pracy drążkiem), zgrzyty podczas zmiany biegów, hałas podczas jazdy i ślady oleju przekładniowego pod samochodem.

Standardowe objawy awarii ręcznej skrzyni biegów są następujące:

• Utrudniona zmiana biegów – powodem mogą być uszkodzone cięgna od drążka zmiany biegów, stary olej przekładniowy albo zbyt mała ilość oleju przekładniowego w skrzyni biegów (na skutek wycieków).
• Utrudniona zmiana biegów w trakcie zimy, w czasie mrozów – stary olej przekładniowy może powodować problemy ze zmianą biegów. Utrudniona zmiana biegów zazwyczaj zanika, kiedy olej rozgrzeje się w trakcie jazdy.
• Zgrzyty podczas zmiany biegów – powodem może być zużycie synchronizatorów, albo zbyt niski poziom oleju przekładniowego.
• Głośny szum podczas jazdy, dochodzący ze skrzyni – powodem mogą być uszkodzone łożyska skrzyni biegów.
• Wypadanie biegów w trakcie jazdy albo niemożność wrzucenia któregoś z biegów. Np. brak wstecznego biegu. W tym przypadku powodem mogą być wytarte koła zębate.

Przy stwierdzeniu wymienionych wyżej objawów awarii, należy jak najszybciej odwiedzić warsztat samochodowy. W przeciwnym razie uszkodzone elementy będą powodować awarie pozostałych.

Naprawa manualnej skrzyni biegów

Naprawa ręcznej skrzyni biegów polega na jej rozebraniu, kontroli stanu elementów składowych i wymianie uszkodzonych części na nowe. Koła zębate wymienia się parami (para kół współpracujących). Czasami naprawia się czopy wałków, na których osadzone są koła zębate. Stosuje się metodę chromowania elektrolitycznego.

Po zakończonej naprawie można także wypiastować obudowę skrzyni. Następnie do skrzyni wlewa się nowy olej przekładniowy. Zazwyczaj montuje się nowe sprzęgło. Wymiany mogą wymagać także czujniki, współpracujące ze skrzynią biegów (np. czujnik prędkości obrotowej, czujnik biegu wstecznego).