Rynek jest bogaty w czynniki chłodnicze do układów klimatyzacji samochodów. Są to jednak środki o różnej, niekoniecznie najwyższej, jakości. Jak odróżnić dobrej jakości czynnik od taniej podróbki? Na to pytanie odpowiedź przygotowali specjaliści marki DENSO.

Dlaczego na rynku występują podrabiane czynniki chłodnicze?

Stosowanie podrabianych lub nielegalnych czynników chłodniczych niesie ze sobą liczne ryzyka, które często są bagatelizowane przez warsztaty. Eksperci DENSO od układów klimatyzacji przygotowali poniższy poradnik, w którym omówiono konsekwencje stosowania podróbek czynników chłodniczych oraz przedstawiono sposoby identyfikacji podróbek.
Na wstępie warto wyjaśnić, dlaczego na rynku wtórnym rośnie liczba podrabianych czynników chłodniczych. W 2014 roku Komisja Europejska podjęła decyzję o konieczności kontroli emisji fluorowanych gazów cieplarnianych (F-gazów), w tym wodorofluorowęglowodorów (HFC). W konsekwencji Unia Europejska przyjęła dwa akty ustawodawcze: rozporządzenie w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych i dyrektywę dotyczącą układów klimatyzacji mobilnej (“dyrektywa MAC”). Celem obu ustaw jest wymuszenie stosowania gazów o współczynniku globalnego ocieplenia (GWP) niższym niż 150.

W 2015 r. UE wprowadziła harmonogram stopniowego wycofywania czynników chłodniczych o wysokim współczynniku GWP, takich jak R134a. Zgodnie z wytycznymi, w 2030 r. na rynku powinna być dostępna jedynie jedna piąta całkowitego wolumenu sprzedaży HFC o wysokim współczynniku GWP z 2014 r. R134a to HFC o GWP równym 1430, podczas gdy dwutlenek węgla (CO2) ma GWP równy 1. Uwolnienie jednego kg czynnika chłodniczego R134a do atmosfery odpowiada 1430 kg CO2. Po uwolnieniu do atmosfery minie średnio 12 lat, zanim R134a zostanie rozłożony w wyniku naturalnych procesów, takich jak reakcje atmosferyczne i absorpcja przez roślinność. Należy jednak zauważyć, że stężenie R134a w atmosferze będzie nadal rosło, dopóki będzie on używany i uwalniany do atmosfery – np. gdy zostanie (przypadkowo) uwolniony do atmosfery, zamiast być odzyskany za pomocą stacji obsługi klimatyzacji. Dla porównania, czynnik R1234yf pozostanie w atmosferze zaledwie 11 dni.

Jak widać z powyższego harmonogramu stopniowego wycofywania, w 2023 r. na rynku dostępne było jedynie 45% całkowitego wolumenu sprzedaży czynnika R134a w 2014 r., a w 2024 r. będzie to zaledwie 31%. Ze względu na harmonogram wycofywania cena czynnika R134a gwałtownie wzrosła, szczególnie w 2018 r., kiedy jego dostępność spadła z 93% do 63%, a rynek wpadł w panikę. W efekcie znacznie wzrosła aktywność tzw. szarej strefy: import lub przemyt podrobionych i nielegalnych czynników chłodniczych, szczególnie przez kraje spoza UE.

Czym różni się podróbka od oryginału?

Podrabiane czynniki chłodnicze definiuje się jako zanieczyszczone mieszanki – które zwykle składają się z innych zabronionych czynników chłodniczych, takich jak R12 lub R22 – imitujące oryginalne czynniki chłodnicze. Jak już wspomniano, są one zanieczyszczone, niebezpieczne i zazwyczaj sprzedawane są w jednorazowych butlach po obniżonych cenach. Handel podrobionymi czynnikami chłodniczymi rośnie, a ich stosowanie powoduje różne konsekwencje – począwszy od słabej wydajności układu klimatyzacji, przez kosztowne uszkodzenia części i urządzeń, aż po poważne zagrożenie bezpieczeństwa i życia ze względu na ryzyko eksplozji.

Podrabiane czynniki chłodnicze są zazwyczaj oferowane w jednorazowych butlach ze względu na ich stosunkowo niską cenę i brak identyfikowalności. Używanie takich jednorazowych butli jest zabronione w UE od 2007 roku. Pomimo zakazu, w Europie coraz większą popularnością cieszą się również pojemniki własnej produkcji (“zrób to sam”). Do najczęstszych konsekwencji stosowania podrabianych czynników chłodniczych należą:

• zamrożenie układu klimatyzacji: czynniki chłodnicze niskiej jakości charakteryzują się nadmierną wilgocią i mogą uszkodzić układ klimatyzacji, zamarzając w kryształki lodu i blokując przepływ czynnika chłodniczego w zaworach rozprężnych i rurach parownika;
• korozja i powstawanie kwasów: nadmierna wilgoć w czynniku chłodniczym w reakcji z olejem sprężarkowym może powodować powstawanie silnie korozyjnych kwasów, które mogą uszkodzić sprężarkę klimatyzacji;
• tworzenie się szlamu: obecność kwasów w układzie klimatyzacji może powodować tworzenie się szlamu, który może zapychać zawory rozprężne i przewody. Szlam może również zakłócać wymianę ciepła w wymiennikach ciepła i negatywnie wpływać na wydajność układu klimatyzacji.
• awaria układu klimatyzacji: podrabiane czynniki chłodnicze mogą zawierać chemikalia/substancje, które nie są kompatybilne z układem klimatyzacji pojazdu i mogą prowadzić do uszkodzenia układu klimatyzacji.

Jak unikać podrobionych lub nielegalnych czynników chłodniczych?

• Pozyskuj czynniki chłodnicze ze sprawdzonych i renomowanych źródeł, od sprawdzonych dostawców i producentów
• Za wszelką cenę unikaj czynników sprzedawanych w butlach jednorazowych
• Sprawdź źródło i autentyczność czynnika chłodniczego
• Kupuj wyłącznie czynniki chłodnicze dostarczane w przyjaznych dla środowiska, identyfikowalnych butlach wielokrotnego użytku, nadających się do ponownego napełnienia

Jak sprawdzić, czy mamy do czynienia z podróbką czynnika chłodniczego?

Stosunkowo prostym testem jest sprawdzenie zależności pomiędzy temperaturą i ciśnieniem czynnika chłodniczego w butli lub pojeździe. Korzystając z aplikacji Danfoss lub z suwaka DENSO można łatwo sprawdzić, czy zależność pomiędzy temperaturą a ciśnieniem czynnika chłodniczego jest prawidłowa. Prawidłowe ciśnienie czynnika chłodniczego w temperaturze 20C wynosi ok. 4,7 bara.

Innym, bardziej precyzyjnym rozwiązaniem jest skorzystanie z analizatora gazu. Analizator gazu pozwoli uzyskać dokładniejsze informacje o zawartości butli z czynnikiem chłodniczym (jednorazowego użytku), należy jednak pamiętać, że analizator nie jest w stanie wykryć wszystkich typów podrabianych czynników chłodniczych. Analizator gazu pozwoli przeprowadzić pomiar czynnika chłodniczego R134a i R1234yf z dokładnością ±1%, z podziałem procentowym na czynnik chłodniczy R1234yf, R134a, R22, HC i powietrze.
Tańszą alternatywą jest skorzystanie z identyfikatora czynnika, jednak wskazują one jedynie wynik pozytywny lub negatywny.

Jakie niebezpieczeństw związanych ze stosowaniem podrabianych czynników chłodniczych

Najczęstsze mieszanki czynników w butlach jednorazowych zestawiono w poniższej tabeli:

W zależności od zastosowanego czynnika chłodniczego, mogą wystąpić inne zagrożenia, które zestawiono w poniższej tabeli:

Czy niska cena podrabianego czynnika chłodniczego jest warta ryzyka? Odpowiadając sobie na to pytanie, warto pamiętać o zagrożeniach wynikających ze stosowania podróbek czynników chłodniczych. Kolejną kwestią jest gwarancja. Jeśli w sprężarce DENSO podczas rozpatrywania zgłoszenia odnotowane zostaną ślady podrabianych czynników chłodniczych lub jeśli kompresor uległ awarii na skutek stosowania podrabianych czynników chłodniczych, gwarancja traci ważność. To kolejny ważny powód, aby trzymać się z daleka od podrabianych i nielegalnych czynników chłodniczych.