Obowiązująca od 1 stycznia 2022 r. ustawa o Polskim Ładzie ma za zadanie wyeliminować krajową szarą strefę, a dokładniej praktyki przedsiębiorców zatrudniających pracowników „na czarno” czy płacących wynagrodzenia „pod stołem” oraz dokonujących transakcji z pominięciem kas rejestrujących czy terminali płatniczych. Polski Ład wprowadza w tym celu nowe obostrzenia i kary, które mają zdyscyplinować przedsiębiorców i zmobilizować ich do zaprzestania działalności w szarej strefie.

Szara strefa w zatrudnieniu

Jak argumentują autorzy Polskiego Ładu, w przypadku ujawnienia nieprawidłowości przy zatrudnieniu w postaci niezarejestrowania pracownika czy też wypłacania mu części wynagrodzenia gotówką, bez wymaganego prawem ewidencjonowania i rozdzielania na kwoty netto i brutto, pociągnięty do odpowiedzialności pracodawca ma prawo domagać się od tak „zatrudnionego” zwrotu równowartości pokrytych składek na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne, które zgodnie z przepisami powinien sfinansować pracownik. Taka konstrukcja przepisów sprzyja zatajaniu przez pracowników informacji o nieprawidłowościach w warunkach ich zatrudnienia. Polski Ład ma to zmienić.

Pracodawcy dopuszczającemu się nielegalnego zatrudnienia pracowników będzie przypisywany przychód z działalności gospodarczej. Zostanie on wyliczony jako wartość pracy nielegalnie zatrudnionej osoby, ustalana za każdy miesiąc, w którym zostało stwierdzone nielegalne zatrudnienie, w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w danym miesiącu. Ten podlegający opodatkowaniu przychód będzie przypisywany przedsiębiorcy bez względu na to, czy wynagrodzenie wypłacane było „pod stołem”, czy też nie oraz niezależnie od jego wysokości.

Jako przychód przedsiębiorcy przypisane zostaną również przychody pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz przychody pracownika w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym.

Nieuczciwy przedsiębiorca nie będzie też mógł zaliczyć wydatków na wypłacone „pod stołem” czy też zatrudnionemu na czarno wynagrodzenie do kosztów uzyskania przychodu. Z możliwości odliczenia wyłączona zostanie również sfinansowana przez pracodawcę składka na ubezpieczenia emerytalne od takiego wynagrodzenia.

Kolejna sankcja to obarczenie pracodawcy obowiązkiem pokrycia w całości należnych ZUS składek (społeczna i zdrowotna) od wynagrodzeń nielegalnie zatrudnionego pracownika oraz wynagrodzeń wypłacanych „pod stołem”.

Wszystko to sprawia, że w przypadku ujawnienia nieprawidłowości w zatrudnieniu czy wypłacaniu wynagrodzenia pełnię obciążeń w podatku dochodowym będzie ponosić pracodawca.

Szara strefa w obrocie gospodarczym

Walce z szarą strefą w codziennym obrocie mają służyć nie tylko kary, ale przede wszystkim system zachęt. Twórcy Polskiego Ładu dostrzegają żyzny grunt dla nieprawidłowości w sytuacjach, gdy przedsiębiorcy dokonują rozliczeń gotówkowych. Tym więc, którzy staną się podatnikami w pełni „bezgotówkowymi”, Polski Ład oferuje nowe preferencje w postaci:

• możliwości uzyskania szybszego zwrotu VAT w terminie 15 dni;
• możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania wydatków na nabycie terminala płatniczego i wydatków związanych z obsługą transakcji płatniczych przy jego użyciu (np. za najem terminala) w roku podatkowym, w którym przedsiębiorca rozpoczął przyjmowanie płatności przy użyciu terminala płatniczego oraz w roku następującym po tym roku do wysokości:

– 2 500 zł w roku podatkowym – w przypadku podatników zwolnionych z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych przy zastosowaniu kas rejestrujących (przedsiębiorca będący małym podatnikiem, któremu w roku podatkowym przysługuje prawo do otrzymania zwrotu VAT, będzie mógł odliczyć kwotę odpowiadającą 200% poniesionych wydatków, nie więcej jednak niż 2 000 zł w roku podatkowym),

– 1 000 zł w roku podatkowym – w przypadku innych podatników.

Wysokość odliczenia nie będzie mogła przekroczyć w roku podatkowym kwoty dochodu uzyskanego z prowadzonej działalności.

Obrót bezgotówkowy – obowiązki i sankcje

Polski Ład walczy też z szarą strefą, ustalając sumę 20 000 zł jako kwotę graniczną, po przekroczeniu której wszyscy konsumenci zawierający transakcję z przedsiębiorcą, będą zobowiązani do skorzystania z bezgotówkowych form płatności. Przedsiębiorcy, którzy prowadzą sprzedaż przy zastosowaniu kas rejestrujących, zostali zobligowani do zapewnienia konsumentowi możliwości dokonywania płatności za pomocą bezgotówkowych instrumentów płatniczych. Za niezapewnienie współpracy terminala płatniczego z kasą rejestrującą skarbówka będzie mogła ukarać sprzedawcę karą w wysokości 5 000 zł.

Nie są to jednak jedyne sankcje za brak gotowości do przyjmowania płatności bezgotówkowych grożące przedsiębiorcom prowadzącym sprzedaż przy użyciu kas rejestrujących, bowiem grozi im również:

• czasowe pozbawienie możliwości dokonywania rozliczeń kwartalnych prowadzonej działalności;
• czasowe pozbawienie prawa do uzyskania zwrotu VAT w krótszym, 25-dniowym terminie.

Podobnie jak w przypadku szarej strefy w zatrudnieniu, również w przypadku ustalenia przez skarbówkę, że przedsiębiorca przyjął od klienta gotówkę, a powinien przyjąć płatność za pośrednictwem rachunku płatniczego, wówczas kwota tej płatności zostanie mu przypisana jako przychód z prowadzonej działalności gospodarczej.

Podsumowanie

Nowe preferencje, obostrzenia i sankcje obowiązują już od 1 stycznia 2022 r., a te dotyczące zwalczania szarej strefy w zatrudnieniu i obrocie gotówkowym to tylko niewielka część wprowadzanych w życie regulacji. Rozsądnym krokiem jest przeprowadzenie audytu prawnego prowadzonej działalności, nie tylko po to, by przez błędne rozumienie zmienionych przepisów nie paść ofiarą wspomnianych sankcji, ale przede wszystkim, aby skorzystać z oferowanych przez Polski Ład nowych preferencji i ulg.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.