Niezależnie od rodzaju, klasy, wielkości i napędu samochodu, hamulce i ich poszczególne komponenty wymagają wymiany po przejechaniu danej liczby kilometrów. W tym artykule omówimy terminy wymiany części eksploatacyjnych hamulców, a także to, na co należy zwrócić szczególną uwagę podczas kontroli tych elementów.

Hamulec tarczowy i jego obciążalność

Proces hamowania wygląda zawsze podobnie: energia kinetyczna samochodu zamienia się wskutek tarcia w ciepło, a następnie jest uwalniana do otoczenia. Dla użytkownika liczy się oczywiście to, jak skuteczne jest to tarcie.

To, jak długo tarcza hamulcowa i klocek hamulcowy działają i z jaką siłą są w stanie wyhamować pojazd, w dużej mierze zależy od materiałów ich wykonania. Ogólnie rzecz biorąc, zacisk i tarcza prawie zawsze wykonane są ze stali, w przypadku klocków hamulcowych panuje trochę szerszy rozrzut.

Oczywiście dokładny skład jest tajemnicą handlową producenta, ale znamy podstawowe materiały: materiał cierny, który ma kontakt z tarczą, składa się z mieszaniny spoiw (np. żywicy), wypełniaczy (np. tlenku żelaza), środków smarnych (np. grafitu) i metali (np. tkaniny stalowej). Dziś nie wszystkie klocki zawierają stal, są one również produkowane z wykorzystaniem materiałów ceramicznych.

Ponadto w dzisiejszych czasach układ hamulcowy musi również zapewniać aktywne i pasywne chłodzenie. W tym celu wykorzystuje się np. otwory i rowki na tarczach hamulcowych lub wgłębienia wywiercone w obudowie tarczy. Aby zilustrować ich znaczenie, spójrzmy na wykres temperatury dwóch tarcz o średnicy 262 milimetrów, w przypadku których jedyną różnicą jest obecność chłodzenia:

Oczywiście nie ma tylko stalowych tarcz hamulcowych: w ostatnich kilkudziesięciu latach węglowo-ceramiczne tarcze hamulcowe można spotkać również w wyższej klasy autach sportowych.

Można by pomyśleć, że tarcza ceramiczna z włókna węglowego została wprowadzona z powodu jej trwałości, choć nie było to głównym założeniem. W sporcie samochodowym należy wypróbować wszystko, co może skutkować jakąkolwiek oszczędnością. W połowie lat 70. do Formuły 1 trafiła innowacja, dzięki której każdy zespół koła stracił 10-12 kg (!), co sprawiło, że kompletny zestaw ważył nie więcej niż 6 kg. Mimo że produkcja tych kół jest niezwykle problematyczna i pochłania ogromne koszty, to cieszy się ogromną popularnością w sportach wyczynowych. Ponadto prawdą jest, że wytrzymują one obciążenia cieplne znacznie lepiej niż stal, a także są bardziej wytrzymałe.

Ich cena nie pozwala jednak na szersze zastosowanie w dostępnych komercyjnie pojazdach.

Jak działają tarcze hamulcowe?

Tarcze hamulcowe działają jak hamulce rowerowe: kiedy naciskamy na pedał hamulca, płyn przepływa przez przewody i tłoki, powodując nacisk klocków hamulcowych na tarcze hamulcowe. W ten sposób powstaje tarcie, które powoduje, że samochód zwalnia i zatrzymuje się.

Jednak z czasem tarcie powoduje, że tarcze hamulcowe stają się bardzo gorące, co powoduje ich wykrzywienie i zużycie. Istnieją pewne oznaki świadczące o konieczności wymiany tarcz w samochodzie.

Jak rozpoznać, kiedy należy wymienić tarcze hamulcowe?

W większości przypadków istnieje zalecany okres wymiany tarcz hamulcowych, jednak należy wziąć pod uwagę, że istotny wpływ na termin ich wymiany może mieć eksploatacja. Zbyt agresywne i zbyt częste hamowanie mogą znacznie skrócić żywotność tarczy.

W związku z tym w trakcie eksploatacji zalecana jest okresowa kontrola. W tym rozdziale wyszczególniamy oznaki, na które warto zwrócić uwagę. Leży to w naszym własnym interesie zarówno z punktu widzenia bezpieczeństwa, jak i ekonomii.

Hałas, piski

Nietypowy hałas podczas jazdy może pochodzić zarówno z klocków, jak i tarcz hamulcowych. W przypadku tych pierwszych najprawdopodobniej będzie to dźwięk akustycznego wskaźnika zużycia; z tego możemy wywnioskować, że czas wymienić klocki.

W przypadku tarcz hamulcowych to piszczenie może oznaczać wiele rzeczy: pofałdowanie (na to zwykle wskazuje też pulsowanie pedału hamulca podczas hamowania), można też założyć zwykłe zużycie. Gdy hamulec jest całkowicie niezdatny do użytku, piskliwy dźwięk jest zwykle zastępowany przez odgłos skrobania.

Wydłużenie drogi hamowania

Jest to trudniejsze do zmierzenia, ale doświadczony kierowca wyczuwa stopniowe wydłużenie drogi hamowania. Oznacza to, że tarcze hamulcowe i/lub klocki hamulcowe osiągnęły granicę zużycia, przy której nie spełniają już oczekiwań. Gdy tylko stanie się to zauważalne, zaleca się profesjonalne sprawdzenie hamulców i wymianę niezbędnych elementów. Z punktu widzenia bezpieczeństwa jazdy, te kilka metrów, dzięki którym możemy później zatrzymać pojazd w przypadku hamowania awaryjnego, może mieć krytyczne znaczenie.

Wibracje

Podczas eksploatacji hamulca można odczuć, że pedał hamulca wibruje pod stopą. Przyczyny tego stanu rzeczy są zazwyczaj dwojakie: brak wymaganego pozycjonowania podczas montażu tarczy lub uszkodzenie powierzchni lub rowków na tarczy hamulcowej.

Tarcza hamulcowa w trakcie eksploatacji staje się coraz bardziej podobna do płyty winylowej. Jest to normalne, ale jeśli rowki staną się zbyt głębokie, wraz z nimi wzrośnie ilość drgań. W takim przypadku również wskazane jest przeprowadzenie kontroli układu hamulcowego.

Kontrola wzrokowa

Przed dłuższymi podróżami i w ogóle w regularnych odstępach czasu warto sprawdzać tarcze hamulcowe pod kątem widocznych uszkodzeń za pomocą prostej kontroli wzrokowej. Nie jest to skomplikowana czynność, a może okazać się bardzo przydatna. Należy wówczas sprawdzić głębokość rowków, jednorodność (bezplamistość) powierzchni tarczy, jak również jej krawędź.

Okres wymiany

Jak zauważyliśmy wcześniej, termin wymiany tarcz hamulcowych zależy w dużej mierze od sposobu ich użytkowania. Ogólnie można powiedzieć, że dostępne na rynku tarcze hamulcowe są w stanie spełniać swoje zadanie w samochodzie osobowym w odstępach między około 100 a 150 tysiącami kilometrów.

Aby wydłużyć okres żywotności tarcz, powinniśmy wziąć pod uwagę następujące kwestie:

• Spokojne, rozważne hamowanie
• Ostrożna jazda
• Częste hamowanie silnikiem
• Utrzymanie hamulców w czystości