Zmiany w Kodeksie cywilnym w zakresie uprawnień osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą, zwaną na potrzeby tego artykułu „Małym Przedsiębiorcą”, weszły w życie z dniem 01 stycznia 2021 r. Ustawą z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych[1] i spowodowały niemałą rewolucję w branży automotive.

Do tej pory, tj.: przed 01.01.2021r.,  przepisy Kodeksu cywilnego zapewniały konsumentom, czyli osobom fizycznym nabywającym produkty na własny użytek, szerokie możliwości dochodzenia odpowiedzialności od sprzedawcy w związku z wadą fizyczną lub prawną zakupionego towaru. Dwuletnia rękojmia za wady fizyczne lub prawne takiego towaru jak samochód była i jest nadal dla konsumenta ochroną niemalże absolutną, niezależną od winy i wiedzy sprzedawcy. Rękojmi w stosunku do konsumenta nie można wyłączyć, ani ograniczyć, za wyjątkiem sprzedaży towarów używanych tut. – samochodów używanych, gdzie rękojmia może zostać ograniczona do 1 roku od daty wydania pojazdu.

Co ważne, takie ograniczenie musi znaleźć się w umowie sprzedaży, umowie, czy zleceniu serwisowym (gdzie przedmiotem jest konkretny rezultat, naprawa, wymiana, tuning), w innym razie ograniczenie nie zadziała.

Obecnie, wraz z wprowadzeniem nowych przepisów, zwiększoną ochroną prawną jest objęta dodatkowa kategoria podmiotowa, wspomnianego we wstępie Małego Przedsiębiorcy, co będzie miało istotne przełożenie na relacje z klientem, zwłaszcza w kontekście reklamacji dotyczący sprzedawanych pojazdów, jak również usług serwisowych, które mają charakter umowy o dzieło (gdzie celem jest konkretny rezultat).

W myśl nowych regulacji Małym Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna zawierająca umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Powyższe oznacza, że swoistym identyfikatorem dla branży automotive będzie treść PKD ujawniona w CEIDG danego przedsiębiorcy. Jeśli przedsiębiorca ujawni w CEIDG PKD związane z motoryzacją, to można przyjąć, przynajmniej do czasu odmiennych interpretacji, że należy go traktować jako przedsiębiorcę, specjalistę, a co za tym idzie podmiot nieobjęty szczególną ochroną konsumencką. Jeśli natomiast PKD nie ma żadnego związku z motoryzacją, mamy do czynienia z Małym Przedsiębiorcą – nową kategorią podmiotową, szczególnie chronioną prawnie.

Mały Przedsiębiorca, może podważyć postanowienia umowne, które mają charakter klauzul niedozwolonych i jest w tym zakresie jest on traktowany jak konsument.

Niedozwolone klauzule umowne, to postanowienia umowy, które nie zostały ustalone indywidualnie, a kształtują prawa i obowiązki w sposób niezgodny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają interesy kupującego. Przykładem takiego postanowienia może być zobowiązanie do zapłaty dodatkowych (ukrytych kosztów), wskazanie w umowie ceny netto (a nie brutto), czy zastrzeżenie właściwości sądu wyłącznie dla sprzedawcy. Niedozwolone są również niektóre praktyki rynkowe jak np.  ustne lub pisemne zapewnienia sprzedawcy, co do specyfikacji lub zakresu usługi,  które nie znajdą później odzwierciedlenia w umowie pisemnej. Takie ustne, przesłane drogą wiadomości e – mail, czy sms  zapewnienia, będą w praktyce wiążące dla stron, bez względu na treść umowy pisemnej, tudzież zlecenia serwisowego

Poniżej przykład stwierdzonej przez sąd klauzuli niedozwolonej:

 „Sprzedający zastrzega sobie prawo do ostatecznej interpretacji niniejszego Regulaminu, w przypadku zaistniałych sporów powstałych na tle niniejszego Regulaminu” (sygn. akt VIII AmC 1290/11)

Takie, niedozwolone postanowienia w stosunku do konsumenta oraz nowej kategorii podmiotowej – Małego Przedsiębiorcy, nie wywołują żadnego skutku tj.: są traktowane jakby ich nie było i mogą zostać podważone przez sąd oraz organy takie jak UOKIK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów), czy Inspekcję Handlową, w trakcie kontroli. Natomiast ustne, przesłane w korespondencji e – mail, sms, zapewnienia sprzedawcy będą stanowiły treść umowy, a w związku z tym konsument i Mały Przedsiębiorca będzie mógł mieć w tym zakresie roszczenia.

Warto wskazać, że nowe przepisy obejmują wyłącznie przedsiębiorców prowadzących działalność w formie jednoosobowej i nie dotyczą innych kategorii przedsiębiorców, w tym spółek prawa handlowego.

Reasumując, prowadzone zmiany w prawie konsumenckim dają jednoosobowym przedsiębiorcom analogiczną ochronę, którą posiadają konsumenci, w szczególności:

1. możliwość składania reklamacji dotyczących zakupionych przedmiotów, sprzedawcy będą ponosić odpowiedzialność za wady z tytułu rękojmi (chyba, że zostanie ona ograniczona lub wyłączona);
2. możliwość odstąpienia od umowy zawartej na odległość w ciągu 14 dni od otrzymania zakupionego przedmiotu;
3. wobec przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą nie będzie można stosować nieuczciwych postanowień umownych, tzw. klauzul niedozwolonych, zwanych również abuzywnymi.

Z kolei, w zakresie zawierania umów serwisowych, które są w praktyce podpisywane na miejscu w warsztacie, co do zasady, już po wykonaniu prac serwisowych, nie ma ryzyka skorzystania z przywileju odstąpienia od umowy bez podawania przyczyny, w terminie 14 dni od wydania pojazdu klientowi po naprawie.

To samo dotyczy tzw. serwisu mobilnego, tj.: wykonania prac serwisowych na miejscu u klienta na jego zlecenie. W takim przypadku odstąpienie nie przysługuje w sytuacji, w której  konsument wyraźnie żądał, aby przedsiębiorca do niego przyjechał w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji; jeżeli przedsiębiorca świadczy dodatkowo inne usługi niż te, których wykonania konsument żądał, lub dostarcza rzeczy inne niż części zamienne niezbędne do wykonania naprawy lub konserwacji.

Prawo odstąpienia nie przysługuje również w zakresie zawieranych na odległość umów o finansowanie (leasing).

Z powyższego wynika, że przepisy Kodeksu Cywilnego z jednej strony umożliwiają wyłączenie rękojmi w stosunku do Małych Przedsiębiorców, niemniej, w przypadku zawierania umów z tym szczególnym podmiotem na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa tj.: przez internet, telefon, na targach, należy mieć na względzie, że może on odstąpić od umowy nie podając przyczyn, w terminie 14 dni, tj.: posiada uprawnienia na równi z konsumentem.

Zmiany stanowią największe wyzwanie dla przedsiębiorców prowadzących działalność internetową w tym e-commerce, w zakresie sprzedaży pojazdów, akcesoriów lub części, przez portale internetowe.

W takim przypadku, niezbędne jest poczynienie aktualizacji w  zakresie regulaminów sklepów, umów, dokumentów wewnętrznych, czy ogólnych warunków sprzedaży. W przypadku przedsiębiorców oferujących swoje usługi w siedzibie, w warsztacie,  konieczna jest aktualizacja zleceń serwisowych pod kątem nowej kategorii przedsiębiorców oraz tego, czy w interesie warsztatu jest, aby taką rękojmię za wady dzieła (prace serwisowe, które mają na celu konkretny rezultat), wyłączyć i być w tym zakresie zwolnionym z odpowiedzialności.

Wejście w życie opisanych zmian wymaga od każdego przedsiębiorcy analizy dotychczas stosowanej w praktyce dokumentacji i odpowiedniego jej dostosowania do nowych realiów.

Zakres takiej aktualizacji powinien objąć przede wszystkim przegląd dokumentacji ofertowej, kierowanej do kontrahentów prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, ze szczególnym uwzględnieniem formularzy, ogólnych warunków umów, umów sprzedaży, faktur, taryf opłat i prowizji, zleceń serwisowych.

Warto również przyjąć strategię identyfikacji takich podmiotów, żeby w przyszłości, w praktyce ułatwić sobie procedowanie zarówno na etapie kontraktowania, jak i prowadzenia sporów reklamacyjnych oraz sądowych.

[1] Dz.U. z 2019 r. poz. 1495) w zw. z art. 62 pkt 2 ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, z dnia 31 marca 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 568).

Autorem artykułu jest mecenas Katarzyna Turcza – radca prawny i doradca restrukturyzacyjny z Turcza Kancelaria Radców Prawnych. Kancelaria jest członkiem Stowarzyszenia Prawników Rynku Motoryzacyjnego.