Analizator spalin jest urządzeniem pomiarowym którego wprowadzanie do obrotu jak i użytkowanie regulują przepisy dwóch ustaw. Co z tego faktu wynika dla ich użytkowników?

Wprowadzanie do obrotu
Czyli sprzedaż nowych urządzeń jest regulowana przez Ustawę o Ocenie Zgodności. Szczegółowym dokumentem wynikającym z w/w ustawy jest Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 18 grudnia 2006 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla przyrządów pomiarowych (Dz.U. 2007 nr 3, poz. 27). Załącznik nr 10 w/w rozporządzenia określa wymagania dla analizatorów spalin.

Dokument ten jest przeniesieniem do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/22/WE z 31 marca 2004 r. w sprawie przyrządów pomiarowych, zwanej potocznie MID od słów Measuring Instruments Directive. W skrócie, w myśl zapisów tych aktów producent deklaruje spełnienie stawianych tam warunków poprzez wystawienie stosownej deklaracji zgodności. Deklaracja ta jest jedynym dokumentem potrzebnym użytkownikowi do legitymowania organom kontroli legalności posiadanego urządzenia.

Producent aby wystawić taką deklarację poprawnie ma trzy możliwe drogi:
1. Badanie typu analizatora (moduł B), połączone z zapewnieniem jakości produkcji (moduł D);
2. Badanie typu analizatora (moduł B), połączone z weryfikacją każdego egzemplarza (moduł F);

3. Pełne zapewnienie jakości z badaniem projektu (moduł H1).
Do wykonywania czynności określonych w modułach B, D, F i H1 upoważnione są jednostki notyfikowane komisji europejskiej. Ich wykaz można znaleźć na stronie internetowej http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando

Dlaczego wspominam o tych szczegółach. W pracy laboratorium zauważyłem, że częstym błędem dostawców jest deklarowanie zgodności z dyrektywą jedynie na podstawie poprawnie wykonanego zatwierdzenia typu (modułu B), zapominając, że nie jest to warunek wystarczający, nie wspominając o przypadkach gdy nawet brak w/w zatwierdzenia typu. Warto zatem, aby świadomy kupujący nowe wyposażenie zwrócił uwagę na poprawność wystawienia deklaracji zgodności, co może mu w przyszłości zaoszczędzić problemów.

Drugim wymaganiem regulującym obrót analizatorami spalin są dotychczasowe przepisy krajowe (Ustawa Prawo o Miarach). Dyrektywa MID zakłada 10-letni okres przejściowy, w czasie którego można równolegle wprowadzać do obrotu analizatory spalin na podstawie przepisów krajowych. W naszym przypadku takie, które wcześniej uzyskały zatwierdzenie typu wydane przez Główny Urząd Miar. Warunkiem jest ich zgłoszenie przed sprzedażą przez producenta, importera bądź inny upoważniony przez producenta podmiot do legalizacji pierwotnej. Dotyczy to jednak tylko tych typów, które uzyskały zatwierdzenie typu do 29 października 2006 r. Nowych zatwierdzeń typu już się od tej daty nie wydaje. Zostało już tylko kilka ostatnich urządzeń sprzedawanych na podstawie tych wymagań. Daty ich ważność decyzji zatwierdzeń typu wygasną w większości przypadków do 2014 roku, zamykając możliwość ich dystrybucji.

Klasy dokładności analizatorów:
Nowa dyrektywa MID wyróżnia tylko 2 klasy dokładności analizatorów spalin :0 i 1. Klasa 0 jest najwyższa. Przejściowe przepisy krajowe wyróżniają 3 klasy : 0, 1 i 2. Klasy dokładności różnią się poza innymi szczegółowymi wymaganiami przede wszystkim deklarowaną dokładnością pomiarów. Różnice te są tym większe im mniejsze są zawartości sprawdzanych składników. Jak wiemy graniczne wartości dopuszczalnej emisji szkodliwych składników spalin stale się zmniejszają. Powoduje to, że analizatory spalin klasy 2 mogą wiarygodnie być stosowane jedynie do pomiaru silników gaźnikowych o dużej emisji szkodliwych składników. Dwie wyższe klasy mogą być stosowane do nowszych pojazdów z zastrzeżeniem, że przy zawartości np. tlenku węgla (CO) poniżej 1,2 % dokładność wskazań analizatora klasy 0 może być dwukrotnie większa niż analizatora klasy 1.

Różnica ta wynika z dopuszczalnych maksymalnych błędów urządzeń przy badaniu zatwierdzenia typu i legalizacji. Jeśli jedynym dokumentem potwierdzającym sprawność urządzenia jest świadectwo legalizacji to za niepewność pomiaru analizatora spalin należy uznać dopuszczalne błędy wskazań przy legalizacji. Różnice te zilustrują rysunki:

Pierwszy przedstawia w zakreślonych polach niepewność pomiaru (możliwe wskazania) zalegalizowanych analizatorów poszczególnych klas dokładności przy emisji CO na poziomie granicznym dla pojazdów zarejestrowanych do 30 czerwca 1995 wynoszącym 3,5%

Jak widać nie ma różnic pomiędzy wskazaniami analizatorów klasy 0 i 1, rozpiętość wskazań analizatora spalin klasy 2 może być dwukrotnie większa.

Drugi rysunek przedstawia w/w możliwe wskazania analizatora przy granicznej emisji CO dla pojazdów zarejestrowanych po 1 maja 2004 na poziomie 0,2 %

Widać tu możliwą dwukrotna różnicę pomiędzy dokładnością analizatorów spalin klasy 0 i 1, oraz ponad sześciokrotna pomiędzy klasą 0 i 2. Dla klasy 2 notabene możliwy rozrzut wskazań ( dopuszczalny błąd) wynosi 200% zawartości składnika. Taki pomiar nie ma sensu.

Użytkowanie analizatora
Z chwilą zakupu analizatora na jego użytkowniku zaczyna ciążyć obowiązek legalizacji ponownej. Obowiązek ten wynika z ustawy Prawo o Miarach. Aktem wykonawczym szczegółowo to regulującym jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 7 stycznia 2008 r. w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych (Dz.U. Nr 5, poz. 29). W przypadku analizatorów wprowadzanych na podstawie starych przepisów ustawy Prawo o Miarach obowiązek ten powstaje w ostatnim miesiącu ważności świadectwa legalizacji pierwotnej, dołączonego do zakupionego analizatora spalin. W przypadku analizatorów wprowadzanych do obrotu na podstawie ustawy O Ocenie Zgodności sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Ustawodawca określa termin pierwszej legalizacji ponownej na 1 rok. Datę początkową, od której liczymy ten termin Art 8k pkt 3 Ustawy Prawo o Miarach (wprowadzony USTAWĄ z dnia 15 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o systemie oceny zgodności oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Dz. U. z dnia 29 grudnia 2006 r.) precyzuje szczegółowo jako 1 Grudnia roku w którym dokonano oceny zgodności. Rok ten jest oznaczany przez producenta poprzez dwie ostatnie cyfry roku za literą M przy znaku CE umieszczonym na urządzeniu. Zatem analizator należy zgłosić do legalizacji ponownej do 30 Listopada roku następnego od oznaczonego na urządzeniu przy znaku CE.

Oto przykładowy wzór takiego oznakowania:

Oznaczenie CE informuje o zgodności z dyrektywą (w tym wypadku MID) i wyprodukowaniu urządzenia w roku 2007. Następujące cyfry informują w tym przypadku o fakcie wykonania badania typu przez jednostkę notyfikowaną nr 0071.(LNE)

Kolejne zgłoszenia do legalizacji ponownej analizatorów spalin, wprowadzanych do obrotu na podstawie obu ustaw, wynikają z terminów podanych na świadectwach legalizacji ponownej i jest to termin 6 miesięcy.

Szczegółowe różnice pomiędzy wymaganiami obydwu ustaw prezentuje poniższa tabela.

Zestawienie cech analizatorów wprowadzanych do obrotu na podstawie różnych przepisów


Autor: mgr Mariusz Nowicki
kierownik laboratorium HAIK
Artykuł ukazał się w numerze 6/2010 miesięcznika Auto Service Manager