Właściciele pojazdów samochodowych, w celu zwiększenia przestrzeni przeznaczonej do przewozu ładunku lub dla potrzeb związanych z przystosowaniem pojazdu do holowania przyczepy campingowej, montują kulowe zaczepy holownicze.

Stacje kontroli pojazdów wykonują stosunkowo często badania techniczne potwierdzające spełnienie warunków technicznych przez zamontowany hak.

Zapisy prawne zawarte w ustawie „Prawo o ruchu drogowym” z dnia 20 czerwca 1997 r. (z późniejszymi zmianami) stanowią:

Dział III rozdział 1 art. 66. ust. 3
Urządzenia służące do łączenia pojazdu ciągnącego z przyczepą powinny zapewnić bezpieczne ciągnięcie przyczepy o dopuszczalnej masie całkowitej przewidzianej do ciągnięcia przez ten pojazd, uniemożliwić samoczynne odłączenie się przyczepy oraz zapewnić prawidłowe działanie świateł i hamulców, o ile przyczepa jest w nie wyposażona”

Dział III rozdział 2 art. 71 ust. 4
Zespół pojazdów składający się z pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nie przekraczającej 3,5 t i przyczepy albo autobusu i przyczepy może być dopuszczony do ruchu po uzyskaniu odpowiedniej adnotacji w dowodzie rejestracyjnym pojazdu silnikowego, dokonanej na podstawie przeprowadzonego badania technicznego. Przepis ten nie dotyczy motocykla.”

Tyle zapisów ustawowych, którym muszą oczywiście towarzyszyć przepisy prawne wykonawcze. W pierwszej kolejności dotyczą one warunków technicznych. Rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (z późniejszymi zmianami) reguluje interesujący nas zakres warunków technicznych zapisami zawartymi w §3, który w ustępie 4 pkt. 4 stanowi:

„dopuszczalna masa całkowita ciągniętej przez pojazd samochodowy przyczepy z hamulcem nie może przekroczyć:
a) wartości znamionowej urządzenia sprzęgającego
b) dopuszczalnej masy całkowitej tego pojazdu
c) maksymalnej masy ciągniętej określonej dla tego pojazdu przez producenta
d) 3500 kg
z tym, że w przypadku samochodu terenowego, zgodnie z definicją zawartą w załączniku nr 1 do rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 30 grudnia 2003 r w sprawie homologacji pojazdów samochodowych i przyczep (DzU z 2004 r. nr 5, poz. 30), masa ta może ulec zwiększeniu do 150% wartości wynikającej z wartości znamionowej urządzenia sprzęgającego przy zachowaniu pozostałych warunków.”

Kolejne zapisy prawne zawarte w §3 ww. rozporządzenia ust. 5 i 6 stanowią:

„ust. 5 – dopuszczalna masa całkowita ciągniętej przez samochód osobowy przyczepy bez hamulca nie może przekroczyć:
a) maksymalnej masy ciągniętej określonej dla tego pojazdu przez producenta lub połowy dopuszczalnej masy całkowitej tego pojazdu; należy stosować mniejszą wartość
b) 750 kg
„ust. 6 – minimalne statyczne obciążenie pionowe urządzenia sprzęgającego nie może być mniejsze niż 25 kg, przy czym producent pojazdu podaje w instrukcji obsługi następujące dane:
1) maksymalne obciążenie urządzenia sprzęgającego
2) miejsce mocowania tego urządzenia do konstrukcji pojazdu
3) maksymalną odległość punktu sprzęgnięcia od osi tylnej pojazdu”
Przypominam, że tabliczka znamionowa pojazdu podaje w kolejności:

– numer VIN
– dmc pojazdu
– dmc zespołu pojazdu + przyczepa
– dopuszczalny nacisk osi przedniej
– dopuszczalny nacisk osi tylnej

Jeżeli pojazd nie ma żadnego wpisu w trzeciej pozycji od góry, który określa masę zestawu, to należy wnioskować, że producent nie przewiduje możliwości ciągnięcia przyczepy.
Tabliczka znamionowa haka zawiera określenie parametru „D”. Parametr „D” podaje wartość, która jest określona jako teoretyczna siła odniesienia siły poziomej występującej między pojazdem ciągnącym a przyczepą. Wartość tego parametru, określonego podczas badań wytrzymałościowych, wskazuje wielkość określającą granice bezpiecznego użytkowania. 

Wartość siły „D”, wyliczona na podstawie danych zawartych na tabliczce znamionowej pojazdu i wynikająca z mas pochodzących z pojazdu i przyczepy, nie może być większa niż wartość siły „D” podana przez producenta haka.

Należy pamiętać, że pojazd samochodowy przystosowany do ciągnięcia przyczepy musi być wyposażony w dwa lusterka zewnętrzne i kierunkowskazy boczne (tabela świateł). Prawidłowość zamontowania haka sprawdzamy opierając się na zapisach zawartych w rozporządzeniu ministra infrastruktury z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach (z późniejszymi zmianami; załącznik nr 1 poz. 6.7. i 7.3).

Przy wykonywaniu badania okresowego pojazdu nie należy doliczać dodatkowej kwoty za sprawdzenie zaczepu holowniczego, ponieważ czynność ta należy do tego badania.

Regulamin nr 55 EKG ONZ, zawierający jednolite przepisy dotyczące homologacji mechanicznych części sprzęgających pojazdy, określa w sposób szczegółowy wymagania stawiane tym urządzeniom.
Badania homologacyjne w tym zakresie na terenie RP przeprowadza Przemysłowy Instytut Motoryzacji w Warszawie.

Autor: Sylwester Murawski
Artykuł ukazał się w numerze 1/2009 „Serwisu Motoryzacyjnego” ]