Amortyzatory to – podobnie jak opony i hamulce – części, których żywotność w dużej mierze zależy od sposobu prowadzenia pojazdu i warunków eksploatacji. Ich prawidłowe działanie wiąże się z koniecznością wyjątkowo starannej obsługi – montażu, demontażu i konserwacji. W poniższym artykule, eksperci firmy ZF Friedrichshafen AG związani z marką SACHS przedstawiają różne rodzaje usterek amortyzatorów, z którymi mogą spotkać się mechanicy.

Rozpoznanie i usunięcie faktycznej przyczyny usterek i uszkodzeń amortyzatorów jest możliwe jedynie dzięki metodycznemu i konsekwentnemu postępowaniu. Dlatego należy unikać rozbierania od razu całego układu jezdnego, a skupić się na demontażu jedynie odpowiednich części, analizie uszkodzenia i elementów sąsiadujących.

Amortyzator jest nieszczelny

Olej na amortyzatorze (zdj. 1 i 2)

„Pocenie się” amortyzatora jest zjawiskiem normalnym i nie musi od razu świadczyć o jego nieszczelności. Cienka warstwa oleju na amortyzatorze pojawia się wraz z każdym skokiem tłoczyska, które każdorazowo zabiera z komory roboczej niewielką ilość oleju w celu smarowania uszczelki. Dopiero w przypadku, w którym amortyzatory noszą znaczne ślady oleju, można mówić o uszkodzeniu uszczelki. Zużywa się ona na skutek długiego czasu eksploatacji, dużego obciążenia pojazdu oraz zabrudzeń. Jej uszkodzenie skutkuje utratą oleju i spadku siły tłumienia.

Preparat ochrony podwozia na amortyzatorze (zdj. 3)

Zabezpieczając podwozie specjalnym preparatem lub woskiem konserwacyjnym należy unikać nakładania go na amortyzatory, gdyż może to spowodować wrażenie utraty oleju, a także ograniczyć odprowadzanie ciepła. Jeśli substancje te jednak znajdą się na amortyzatorze, należy zadbać o jak najszybsze ich usunięcie.

Przetarta warstwa chromu na łożysku (zdj. 4)

Usterka może wystąpić w wyniku silnego naprężenia amortyzatora w stanie zamontowanym lub przesunięcia punktów mocowania. W rezultacie następuje zużycie uszczelki i prowadnicy tłoczyska, a przez to – utrata oleju i skuteczności działania. Dlatego należy pamiętać, że amortyzatory powinny być zawsze dokręcane dopiero po postawieniu pojazdu na kołach.

Uszkodzone tłoczysko (zdj. 5 i 6)

Przytrzymywanie tłoczyska podczas montażu za pomocą niewłaściwego narzędzia, może powodować uszkodzenie jego powierzchni. Chropowate tłoczysko rozrywa uszczelkę i powoduje utratę oleju. Do montażu amortyzatorów należy więc stosować wyłącznie specjalne narzędzie przytrzymujące. 

Amortyzator wydaje odgłosy

Odgłosy podczas pracy amortyzatorów nie muszą wskazywać na ich uszkodzenie. Aby realnie ocenić ewentualną usterkę należy sprawdzić: zawieszenie osi, gumy stabilizatorów, kapturki, a czasami także… przedmioty przemieszczające się w bagażniku.

Zużyte i wybite przeguby gumowe (zdj. 7)

W tym przypadku odgłosy spowodowane są uszkodzeniem wynikającym z długiego czasu eksploatacji lub ze zużycia na skutek ścierania, a w pojazdach ciężarowych także w wyniku nieprawidłowego ustawienia poziomowania pojazdu za pomocą sprężyn pneumatycznych.

Odcisk gwintu na tulei (zdj. 8)

Przyczyną odgłosów w okolicy mocowania amortyzatora może być luz między tuleją a śrubą mocującą. Powoduje to najczęściej niedostateczny moment dokręcania.

Obtarcia na wkładzie kolumny MacPhersona (zdj. 9)

Stuki wkładu kolumny MacPhersona w kolumnie spowodowane są najczęściej niedostatecznym momentem dokręcania. Zdarza się, że przy montażu pomija się drobne akcesoria, co także ma wpływ na poprawne działanie amortyzatorów.

Syczenie zaworów tłumiących (zdj. 10 i 11)

Pozornie prozaiczny brak tłumiącego kapturka ochronnego amortyzatora w kabinie samochodu dostawczego sprawia, że odgłosy pracy amortyzatora są dużo wyraźniej słyszalne.

Źle zamontowany osprzęt (zdj. 12)

Aby uniknąć luzów na przegubie trzpieniowym lub zbytniego naprężenia gumy przegubu należy zadbać o zachowanie zalecanego momentu dokręcania, a także zwrócić uwagę na prawidłową kolejność części przegubu.

Uszkodzenia w wyniku kolizji lub błędów montażowych

Kolizja drogowa oraz błędy montażowe również mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń amortyzatorów. W pierwszym przypadku warto zwrócić uwagę na ewentualne uszkodzenia osi i zamocowań amortyzatorów. W drugim – zbadać geometrię osi.

Zablokowany amortyzator (zdj. 13)

Wygięte po wypadku tłoczysko lub wyjątkowo duże naprężenie (na skutek błędnego montażu) mogą prowadzić do blokowania się tłoczyska w prowadnicy.

Urwany przegub trzpieniowy (zdj. 14)

Mocowanie amortyzatora przy dużym naprężeniu lub przesadne dokręcenie nakrętki mocującej może spowodować urwanie przegubu trzpieniowego. Podczas montażu można ograniczyć ryzyko takiego zdarzenia, nie stosując wkrętaka udarowego. 

Naderwane lub urwane oczko przegubu (zdj. 15)

Wyczuwalnie ograniczone i jednocześnie głośne działanie amortyzatora często wynika z uszkodzenia odboju, bądź też jego braku (np. po wypadku). Amortyzator przejmuje w takiej sytuacji funkcję odboju, przez co jest przeciążony, a jego działanie – ograniczone. Takie samo uszkodzenie może wyniknąć na skutek nieprawidłowej regulacji sprężyn pneumatycznych lub przeciążenia poprzez ekstremalną eksploatację na złej nawierzchni.

Inne problemy

Przy większości usterek układu jezdnego uszkodzone są również inne elementy, albo to właśnie one są przyczyną danej usterki. Dlatego przy wymianie amortyzatora należy wymienić również łożysko kolumny MacPhersona oraz odbój i mieszek.

Zużycie kolumny MacPhersona oraz uszkodzenie odbojów (zdj. 16, 17 i 18)

Zużycie kolumny MacPhersona oraz uszkodzenie odbojów ściskania może następować w wyniku: naturalnego starzenia, przeciążeń powodujących osiadanie i pęknięcia oraz zużycia łożyska kulkowego w kolumnie na skutek zanieczyszczeń. Może również wynikać z nieprawidłowego montażu lub nieprawidłowej kolejności montażu części.

Nieprawidłowe funkcjonowanie kolumny MacPhersona skutkuje obniżeniem precyzji prowadzenia koła oraz brakiem optymalnego kontaktu opony z nawierzchnią, co z kolei może mieć wpływ na bezpieczeństwo poprzez wydłużenie drogi hamowania. Z kolei zablokowanie części odboju pomiędzy uszczelką a tłoczyskiem sprawia, że amortyzator rozszczelnia się.